Vikan - 30.11.1999, Blaðsíða 53

Beinbrotum hefur fjölgað mikið síðasta
áratug vegna þess að algengara er nú
en áður að fólk þjáist af beinþynningu.
Svo langt hefur verið gengið að kalla
beinþynningu eitt stærsta heilsufars-
vandamál 21. aldarinnar og talið er að
kostnaður samfélagsins vegna bein-
brota sem orsakast af beinþynningu sé
um hálfur milljarður króna árlega.
Beinþynning er algengari meðal
kvenna en karla og stafar það einkum
af þvi að beinin gisna hratt eftir tiða-
hvörf þegar estrogen minnkar í likam-
anum en estrogen hefur verndandi
áhrif á beinagrindina. í könnun Mann-
eldisráðs á neysluvenjum íslendinga
kemur í Ijós að þrátt fyrir þessa hættu
neyta íslenskar konur minna kalks en
karlar. Tíundi hver karlmaður fær þre-
faldan ráðlagðan dagsskammt af kalki
en um fjórðungur kvenna fær minna en
ráðlagðan dagsskammt.
‘O
■o
(/)
k
«
c
'ö
</>
k
3
■O
i-
0
O)
c
0
</>
X
fi
Beinbynning er kvennamál
Konur verða að huga vel að neysluvenjum sínum og lífsvenj-
um vilji þær forðast beinþynningu síðar. Beinin þéttast alveg
fram á unglingsár en eftir að kynþroska er náð taka þau að
gisna og halda því áfram út ævina. Þess vegna er mjög mikii-
vægt að tryggja að börn borði nægilegt kalk. Ef hámarksbeinþéttni næst
ekki á unglingsárum verður beinþynningar vart mun fyrr á ævi einstak-
lingsins og hún verður einnig verri viðureignar. Kannanir á neysluvenj-
um hafa sýnt að íslensk börn og unglingsstúlkur skortir D-vítamín í
blóðið yfir veturinn og úr þessum skorti verður að bæta. Unglingsstúlk-
ur eru einnig oft uppteknar af útliti sínu og þær borða því minna en
ella. Það er hættulegt því mikil megurð eykur hættuna á beinþynningu.
Sjúklingar sem þjást af átröskunarsjúkdómnum anorexíu verða oft fyrir
mikilli beinþynningu strax á unga aldri.
Kalk er mikilvægt til að tryggja beinþéttni en járn, fosfór, sink, magn-
íum, kopar, flúor, bróm, A-,C- og D-vítamín ekki síður. fslendingar
borða yfirleitt fjölbreytt fæði og flestir fá þessi næringarefni í nægilegu
magni. Helst er hætta á D-vítamín skorti því það vinnum við m.a. úr
sólarljósinu í gegnurn húð. Myrkrið í skammdeginu getur því orðið til
þess að D-vítamín skorti yfir veturinn. í lýsi er nægt D-vítamín til að
bæta það upp og með því að taka lýsi ætti að vera hægt að koma í veg
fyrir D-vítamín skort.
Lítil og léleg matarlyst hjá eldra fólki getur leitt til vannæringar og þá
einnig til beinþynningar. Því er ekki síður nauðsynlegt að fylgjast með
því að eldra fólkið borði nóg og að það fái nógu fjölbreytt fæði. Reyk-
ingar og áfengisneysla hafa áhrif á beinþynningu og einnig er nauðsyn-
legt að hreyfa sig nóg og vernda beinin með því að tryggja góðan lík-
amsburð og réttar hreyfingar við áreynslu. Þegar
við styrkjum stóru vöðvana, verndum við jafnfranrt
bein, eflum jafnvægi og viðbrögð gegn byltum og
vinnum gegn vægu þunglyndi.
Erfðir ráða líka einhverju um það hvort konur
eiga á hættu að fá beinþynningu eða ekki og það
hefur komið í ljós að beinþynning er algengari í
sumum ættum en öðrum. Það breytir því þó ekki
að með rétturn lífstíl má verulega draga úr hætt-
unni og bæta lífsgæði síðar á ævinni.
NoRkrar staðreyndir um beinþynníngu
• I fituminni mjólkurvörum er jafnvel meira kalk en í þeim fitumeiri og með
því að neyta léttmjólkurvara má slá tvær flugur í einu höggi; draga úr fitu-
neyslu og viðhalda beinum.
• Salt og prótein (mikið af því í kjöti) auka útskilnað á kalki úr líkamanum.
Með því að draga úr saltnotkun og minnka kjötát nýtist betur það kalk sem
líkaminn fær úr fæðunni.
• Fjölbreytni í fæðuvali er lykillinn að hollu mataræði.
• Konur verða að borða kalk alla ævi. Og tryggja verður að börn fái nóg kalk
og D-vitamín í upþvextinum til að hámarksbeinþéttni náist.
• Fimmta hver unglingsstúlka er í hættu á aö fá ekki nóg kalk.
• Sá sem er of magur á frekar á hættu að þjást af beinþynningu. Anorexíu-
sjúklingar fá oft beinþynningu mjög ungir.
• Beinþynning er ekki banvænn sjúkdómur en hún getur leitt til örorku. Sjúk-
lingur með beinþynningu getur orðið mjög boginn í baki. Sumir verða
einnig svo viðkvæmir fyrir beinbrotum að þess eru dæmi erlendis frá að
fólk sé látið ganga með sérhannaða púða á mjöðmum og öðrum lykilstöð-
um til að draga úr tíðni brota.
• Lýsi er góður D-vítamíngjafi og bjargaði mörgu íslensku barni frá beinkröm
á árum áður.
• Það er aldrei of snemmt að huga að lífstíl sínum og mataræði með það í
huga að styrkja beinin. D-vítamín og nóg hreyfing á þeim árum sem
beinmassinn er að aukast getur ráðið úrslitum um hvort beinþynningar
verður vart síðar. Því meiri sem beinmassinn er milli tvítugs og þrítugs því
minni verða áhrif beinþynningar síðar.
Það er aldrei of seint að taka sig á og reyna að sporna við jafnvel þótt
beinþynningar hafi orðið vart. Með því að huga að réttri hreyfingu og betra
mataræði má draga úr áhrifum beinþynningar.
• Til eru lyf við beinþynningu og nú er hægt að
mæla beinmassann og komast að því hve mikil
beingisnunin er. Ef þú hefur áhyggjur af þínum
beinum hafðu þá samband við lækninn þinn og
biddu um beinþéttnimælingu. Það skiþtir engu
hvort þú ert ung eða gömul niðurstaðan getur
hjálþað þér að takast á við vandamál ef þau eru
til staðar og komið í veg fyrir að þau aukist.
Vikan 53