Menntamál - 01.02.1975, Blaðsíða 26

plastþynnur, kubba mismunandi að lögun, spegla
sem hægt var að leggja saman og tiibúna kubba
til að byggja úr. í öðru lagi höfðum við hluti sem
börnin þekktu, en höfðu ekki verið notaðir í náms-
einingunni, eins og t.d. eldspýtustokka, reiðhjóla-
og bílaslöngur, vírhankir, spýtur, málmstykki og
tóm tvinnakefli.
Úr hverri bekkjardeild völdum við 12 börn af
handahófi og sögðum þeim, á móðurmáli þeirra,
að fara inn í herbergið og gera það sem þau vildu
við hlutina sem þar væru. Við sögðum þeim að
þau mættu fara um allt herbergið, tala saman og
vinna með félögum sínum. í mjög stuttu máli og
einfölduðu, fundum við að börnin sem höfðu
tekið þátt í námseiningunni höfðu í raun fjölbreytt-
ari og fleiri hugmyndir um hvað hægt væri að gera
við umrædda hluti. Einkennandi fyrir þessi börn
var að þau litu fyrst á hvaða hlutir voru í stofunni,
athuguðu nokkra og fóru svo að vinna að einhverju
með áhuga og af einbeitni. Stundum unnu þau
hvert fyrir sig og stundum fleiri saman. Þau fluttu
hlutina milli borða og notuðu þá á óvæntan hátt.
Hugmyndir virtist ekki þrjóta. Eftir því sem á
tímann leið urðu þau áhugasamari og þeim þótti
leiðinlegt að þurfa að hætta eftir 40 mínútur.
Hins vegar virtust börnin sem ekki höfðu tekið
þátt í námseiningunni hafa miklu færri hugmyndir
um hvað hægt væri að gera við hlutina. Þau líktu
mjög eftir hugmyndum einstakra barna í hópnum
og dvöldu ekki lengi við sama verkefni, en voru
flöktandi frá einum hlut til annars. Lítið var um að
börnin ynnu markvisst eða samfellt í langan tíma
og einbeittu sér að því að sigrast á erfiðleikum.
Stundum virtust börnin vera orðin hugmynda-
snauð og verkefnalaus eftir 30-35 mínútur.
Við litum á tvennt: 1. fjölbreytni hugmynda í
hópnum og 2. hvernig unnið var úr hugmyndinni.
Á báðum sviðum stóðu börnin úr tilraunahópnum
sig betur.
Það sem við gerðum kom raunverulega í staðinn
fyrir það sem við vildum helst hafa gert. Okkur
langaði til að vita hvort reynsla þeirra barna sem
tóku þátt í tilrauninni hefði orðið til þess að þau
væru næmari fyrir möguleikum sem birtust í venju-
legum hlutum i umhverfi þeirra, spyrðu og rann-
sökuðu utan skólatímans. Gaman hefði verið að
reyna að svara þeirri spurningu en tími okkar
leyfði það ekki. Það sem við gerðum, og ég hefi
sagt frá hér að framan, var ef til vill of líkt venjulegu
starfi í skólanum til að hægt væri að draga gildar
ályktanir um hvað börnin gerðu utan skólans.
Tilgáta mín er að þessi viðbrögð, sem ég hefi
rætt um, séu hreyfiafl vitræns þroska. Enginn efi
er á því að slíkur þroski þróist á samfelldan hátt
en ekki í stökkum. Öll börn bregðast við umhverfi
sínu en sum eru hugmyndaríkari og skarpari en
önnur. Tilgáta mín er einnig að slík viðbrögð barna
séu ekki fastmótuð. Með því að opna börnum
margbreytilegan heim venjulegra hluta og um-
hverfis og með því að hjálpa þeim að hafa trú á
eigin hugmyndum og vinna að lausn þeirra — held
ég að hægt sé að hafa marktæk áhrif á hæfni þeirra
til að fá ,,stórkostlegar“ hugmyndir. Námseiningin
virtist hafa slík áhrif á báða þessa þætti og þegar
við hófum athugunina hafði hluti barnanna tekið
þátt í tilraunanámseiningunni í þrjú ár. Mér
virtist að hugsanlegt væri að þátttaka í námsstarfi
sem styddi við og laðaði fram þau viðbrögð, sem
hér hefur verið rætt um, hefði varanleg og marktæk
áhrif á vitrænan þroska barnanna.
Seinni hluti matsverkefnisins fólst í að athuga
sömu börn, hvert út af fyrir sig. Menn sem töluðu
móðurmál barnanna lögðu fyrir þau þroskapróf
Piaget. Við tölfræðiútreikning kom í ljós að börnin
úr tilraunabekkjunum stóðu sig betur en börnin
úr samanburðarhópnum í fimm verkefnum af þeim
sex sem voru lögð fyrir börnin. Mér finnst þetta
merkileg niðurstaða. Þetta er eina tilraunin, sem
ég veit um, sem bendir til þess að eitthvað sem gerist
í skólum geti haft marktæk áhrif á vitrænan þroska.
Ég verð þó að benda á eitt mikilsvert atriði varð-
andi niðurstöðurnar. Ég er alls ekki að segja að
skólinn eigi að reyna að hraða þroska nemendanna
upp eftir þroskastigum Piaget. Eitt fræðilegt atriði
er nauðsynlegt að nefna. Tilgáta mín í upphafi
þessarar greinar var að vitrænn eða greindarþroski
byggðist á því að fá „stórkostlegar hugmyndir“.
Með öðrum orðum að börn þroskist við skapandi
athafnir. Þegar Hank kom fram með svar við
vandamálinu, byggðist það á stórkostlegri hug-
kvæmni — skapandi hugsun. Við verðum að finna
möguleikana áður en við reynum þá.
NIÐURSTAÐA
Ég hef haldið því fram í þessari grein að vitrænn
þroskaferill barna sé hvorki áskapaður eða fast-
mótaður. Ég gæti dregið úr þessari fullyrðingu
með því að segja að áskapaði hlutinn af vitrænum
MENNTAMÁL
24