Menntamál - 01.02.1975, Blaðsíða 32

við fyrri heimildir, gæfu möguleika til útreikninga
og ályktana, sem hefðu fræðilegt og félagslegt
gildi.
Til þeirrar rannsóknarvinnu, sem að framan er
lítillega lýst, var í upphafí stofnað af vanefnum
bæði fræðilega og fjárhagslega. Sérkennileg bjart-
sýni réði för, sem sennilega er líkn lögð af forsjón-
inni þeim angurgöpum, er flana í ófærur. Raunsæir
menn kynnu að skýra uppátækið á annan veg og
höfundi þess öllu óhagstæðari. En hvað sem um
þetta er, þá verður þessi óforsjálni öll að skrifast
á minn reikning, enda árangurinn orðið eftir því.
Samt er enn von mín að frekari greinargerðir um
þessa viðleitni til vísindalegra rannsókna verði
teknar saman fyrr en síðar og birtar, þótt brota-
kenndar kunni að reynast. Það væri skyldugur
þakkarvottur af minni hálfu gagnvart þeim aðilum
öllum, stofnunum og einstaklingum, sem hafa af
góðvild og áhuga lagt af mörkum fé og fyrirhöfn
að verkið yrði unnið.
J. P.
II
GREINARGERÐ UM STÖÐUGLEIKA
GREINDARVÍSITÖLU
byggð á rannsókn nemenda í skólum Kópavogs.
Frá því að franska lækninum Alfred Binet tókst
rétt upp úr aldamótunum síðustu að búa til próf,
sem gat sagt með allmikilli nákvæmni fyrir náms-
gengi í skóla, hafa hin svokölluðu greindarpróf
flætt yfir hinn vestræna heim. Ekki eru allir sam-
mála því nú að kalla próf þessi greindarpróf. Á
það er bent, og með réttu, að þau mæli ekki nema
vissa þætti greindar og einkum þá, sem nýtast
í hefðbundnu skólastarfi.
Niðurstöður þessara prófa eru einkum notaðar
til að spá um frammistöðu í námi eða starfi síðar.
Mikið er því komið undir stöðugleika mælinganna.
Með stöðugleika er hér átt við, hve stöðug greindar-
vísitala einstaklings er frá einni mælingu til annarr-
ar, eða með öðrum orðum sagt, hve áreiðanleg
mælingin er. En Cronbach bendir á, að upplýsingar
um stöðugleika hafi einnig mikið fræðilegt gildi,
þær varpi ljósi á eðli vitsmunastarfsins og á þátt
erfða og umhverfis í greind.1
Fyrstu rannsóknir, sem gerðar voru á stöðugleika
greindarmælinga, virtust benda til þess, að greindin
breyttist lítið hjá einstaklingnum. Sú trú festi því
rætur, að unnt væri með einni mælingu að fá
niðurstöðu, sem segði um alla framtíð til um getu,
a.m.k. til náms. Seinni rannsóknir hafa hins vegar
leitt í ljós, að greindarvísitala manna breytist með
tímanum, sjaldan mikið, en stundum mjög veru-
lega.
Það er forvitnilegt að velta fyrir sér, hvers vegna
slíkar sveiflur verða á mældri greind sama manns.
Orsökin getur verið mælitækið sjálft. Það er hugsan-
legt að prófið reyni á ólíka hæfileika á hinum ýmsu
aldursstigum. Þá getur verið um raunverulegar
breytingar á getu einstaklingsins að ræða, varan-
legar breytingar t.d. vegna breytinga á umhverfi
hans og aðstæðum eða skammvinnar breytingar,
t.d. vegna sjúkleika eða þreytu. í þriðja lagi getur
hið ytra umhverfi á prófdegi haft áhrif, prófið
getur verið tekið við slæmar aðstæður og persónu-
leiki prófandans eða viðmót haft óeðlileg áhrif. í
þeirri rannsókn, sem hér greinir frá, verða mjög
miklar sveiflur hjá fáeinum einstaklingum. í slíkum
tilfellum væri forvitnilegt að fá persónusögu frá
þeim árum, sem hér um ræðir.
Sú rannsókn, sem hér verður skýrt frá, var hafin
af Jónasi Pálssyni. Hana má rekja aftur til ársins
1956, þegar Jónas varð skólasálfræðingur í Kópa-
vogi. Hann sneri sér einkum að yngstu nemendun-
um, og í því sambandi þýddi hann og staðfærði
ásamt Ásgeir Guðmundssyni sænskt skólaþroska-
próf, hið svokallaða Levinpróf. Skólaþroskabekkir
voru síðan stofnaðir fyrir þá byrjendur, sem reynd-
ust hafa tæpan skólaþroska samkvæmt prófinu.
Börnin, sem settust í fyrsta bekk haustið 1958,
voru fyrsti árgangurinn, sem prófaður var allur.
Verður hér á eftir skýrt frá hluta rannsóknar, sem
Jónas Pálsson setti upp í því sambandi. Er minn
hlutur einungis töluleg úrvinnsla og eftirfarandi
hugleiðingar þar að lútandi.
Upphaflega var tilgangur rannsóknarinnar tví-
þættur:
1) Að meta gildi skólaþroskaprófsins, og
2) Að athuga stöðugleika greindarvísitölunnar á
barnaskólaárunum.
MENNTAMÁL
30