Bjarmi - 01.11.1996, Blaðsíða 8

BROTIÐ TIL MERGJAR
Bjarni Randver Sigurvinsson
Hvítasunnumenn á íslandi minntust þess
snemma i sumar, að 75 ár eru liðin frá því að
starf þeirra hófst hér á landi. Enda þótt
hvítasunnuhreyfingin sjálf teljist aðeins 95
ára gömul, hafa kirkjuvaxtarsérfræðingar sýnt
fram á, að hún sé nú orðin ein stærsta kirkjudeild mótmæl-
enda í heiminum.
Rætur
hvítasunnuvakningarinnar
Fræðimenn eru almennt sammála um, að hvítasunnu-
menn eigi uppruna sinn að rekja til ýmissa vakningar-
hennar svo sem hinn eindregna, meþódíska helgunar-
boðskap. Samkomuform hvitasunnumanna, tónlist þeirra
og ýmsar kenningar svo sem um endurkomu Jesú Krists
fyrir tilkomu jarðnesks þúsund ára ríkis voru hins vegar
mikið til komnar frá þessum vakningarhreyfingum.2
Upphaf hvítasunnumanna í
Bandaríkjunum
Skiptar skoðanir eru meðal fræðimanna um hvenær
hvítasunnuvakningin hafi byrjað og hvað hafi markað
upphaf hennar. Sumir benda á mikla vakningu, sem hófst
í Wales í Stóra-Bretlandi árið 1904, en aðrir leggja áherslu
r
Agrip af sögu
hvítasunnumanna
Bjarni Randver
Sigurvinsson,
guðfraeðingur.
hreyfinga 1 Bandaríkjun-
um og á Englandi á
nítjándu öld, einkum þó
til helgunarhreyfingar-
innar, sem byrjaði meðal
meþódista og sótti til
kenninga John Wesleys,
baptista og kristniboðs-
hreyfingarinnar Christian and Missionary Alliance. Þessar
hreyfingar voru margar hverjar undir kalvínskum
áhrifum, lítil sem engin áhersla var lögð á gildi sakra-
menta, en persónuleg trú talin skipta öllu máli. Baptistar
töldu t.d., að aðeins trúaðir ættu að taka skím og þá með
niðurdýfingu. Helgunarhreyfingin lagði auk þess áherslu
á, að kristnir menn þyrftu að meðtaka sérstaka gjöf
helgunar og skírn í Heilögum anda til þess að geta þjónað
Guði og hjá þeim voru dæmi um náðargjafir eins og
tungutal, enda þótt þær væru ekki tengdar skirninni
sérstaklega.
Hvítasunnumenn greindi reyndar á um, hvort líta ætti
á helgunina sem sérstaka gjöf, en þeir urðu fljótlega
sammála um, að náðargjafimar, fyrst og fremst þó tungu-
talið, væru staðfesting á sklrn i Heilögum anda.1 Þegar
hvítasunnuvakningin hófst, barst hún um allan heim til
fólks úr flestum kirkjudeildum og fjarlægðist hún því að
nokkm leyti sumar gmndvallarkenningar upphafsmanna
á ýmsar vakningar í Bandaríkjunum bæði fyrir og eftir
aldamótin 1900.2 Upphaf hvítasunnuvakningarinnar
hefur meira að segja verið rakið aftur til átjándu aldar með
tilkomu meþódista.4 Mikill meirihluti fræðimanna er hins
vegar sammála um, að mikilvægustu upphafsmenn hennar
hafi verið þeir Charles Fox Parham og William J. Seymour.
Charles Fox Parham (1873-1929), sem var fyrrum
meþódista-predikari, stofnaði biblíuskólann Bethel í Topeka
í Kansas-fylki Bandaríkjanna þann 15. október árið 1900
og hvatti hann þar fljótlega nemendur sína að rannsaka
Heilaga ritningu í því skyni að finna út hvort eitthvað gæti
staðfest skírn í Heilögum anda. Á nýársdag 1901 svöruðu
nemendurnir því svo til, að staðfestingin væri tungutal.
Enda þótt Parham væri ekki fyllilega sannfærður um gildi
raka nemenda sinna, samþykkti hann að biðja fyrir einum
þeirra með handaryfirlagningu og fór þá sá að tala tung-
um. Þegar Parham kom svo aftur til biblíuskólans eftir stutt
ferðalag tveim dögum síðar, var fjöldi nemenda einnig far-
inn að tala tungum og þótti Parham nærvera Guðs þar svo
yfirþyrmandi, að hann kraup niður til að biðja. Par með-
tók hann skirn Heilags anda og tók að tala í tungum.
Reynsla Parhams og nemenda hans vakti töluverða athygli
viða í Kansas og var vakningin þar nefnd Apostolic Faith.5
Parham var afkastamikill rithöfundur og áhrifamikill
ræðumaður, enda hafði hann mikil áhrif á grundvallar-
kenningar hvítasunnumanna. Hann trúði því, að úthelling