Bjarmi - 01.11.1996, Blaðsíða 18

MENNING & LISTIR
Pessí umsögn vefeur nokkra athygli því þó að
það sé rétt að nvyndin hafi að geyma grípandi
ástarsögu þáfiallar hún ekki síður um mátt
trúar og vonar í lífijólks.
troðið tilfinningar annarra. Hún vill reyna að bæta fyrir það
og hvetur Ingmar til að fara til Jerúsalem og sækja Gertrudi.
Viðfangsefnið
Bille August hefur sagt að kvikmyndinjerúsalem sé í hans
huga ekki trúarleg mynd heldur áhrifarík og ljóðræn ástar-
saga. Þessi umsögn vekur nokkra athygli því þó að það sé
rétt að myndin hafi að geyma gripandi ástarsögu þá fjallar
hún ekki síður um mátt trúar og vonar í lífi fólks. Hún
segir frá venjulegu fólki, aðstæðum þess, samskiptum og
örlögum. Hún dregur fram á áhrifamikinn hátt kjamaatriði
manlegrar tilveru og fjallar
um trú og efa, kærleika og
svik, von og örvæntingu, sekt og fyrirgefningu. Styrkur
myndarinnar er m.a. sá að hún lýsir því hvernig þessir
þættir koma fyrir í lífi og samskiptum fólks án þess að
fella dóma yfir gjörðum þess. Þannig getur áhorfandinn
dregið lærdóm af reynslu og viðbrögðum ólíkra
einstaklinga.
Sálfræðileg efnistök myndarinnar eru ekki síður sann-
færandi. Góður leikur dregur þá hlið vel fram. Sálarástand
og tilfinningaglíma aðalpersónanna skilar sér vel. Þung-
lyndi Gertrudar eftir að henni var hafnað er þrúgandi.
Ólæknuð sár Karinar sklna í gegn þrátt fyrir að hún reyni
að halda yfirborðinu sléttu og felldu. Barbro þarf að horf-
ast í augu við sjálfa sig, gjörðir sínar og þjáningu og tog-
streitu Ingmars og það kostar innri átök. Hellgum nær
sálrænum tökum á ráðvilltum einstaklingum með
sefjunarmætti sínum. Þótt úrvinnslan sé sálfræðileg er
Myndin fjallar pó ekki bara um sálarástand
og samskipti fólks og afleiðingar peirra heldur
sýnir húnjafnframt hvernigytri aðstæður
þess hafa áhrif á lífþess og örlög og hve
auðvelt það getur veriðfyrir sterka persónu-
leika að mísnota trú og traustfólks.
hún einnig trúarleg og
kemur það m.a. fram í því
þegar Jesús birtist Gertrudi við vatnið og Karin finnur loks
frið í Jerúsalem þótt hún hafi misst allt sem henni var
kærast. Viðbrögð Ingmars þegar þjáningu hans er létt og
Barbro hafði fætt honum son sýna hið sama.
Myndin fjallar þó ekki bara um sálarástand og sam-
skipti fólks og afleiðingar þeirra heldur sýnir hún jafn-
framt hvernig ytri aðstæður þess hafa áhrif á líf þess og
örlög og hve auðvelt það getur verið fyrir sterka persónu-
leika að misnota trú og traust fólks. Undirniðri býr þó
spurningin sem Ingmar spyr systur sína þegar hann er
kominn til Jerúsalem; Hver er það sem stjórnar lífi hvers?
Þar er á ferð áhugaverð tilvistarspurning að glíma við
bæði út frá myndinnijerúsalem og í lífinu sjálfu.
Persónur og leikendur
Mynd Augusts leiðir fram á sjónarsviðið fjölda fólks og
áhorfandinn fær ekki að kynnast því öllu nógu vel til að
geta skilið orð þess og athafnir. Ef til vill bætir væntan-
legur sjónvarpsmyndaflokkur þar úr. Nokkrar persónur
eru þó eftirminnilegar og setja sterkan svip á myndina
enda leikur flestra leikaranna afbragðsgóður.
Hellgum, predikarinn gustmikli, er sterk persóna enda
nær hann tökum á drjúgum hluta fólksins í sveitinni og fær
það með sér til Jerúsalem. Einhvetjum kann að finnast að
verið sé að gera lítið úr eða hæðast að vakningapredikurum
og guðlegri köllun. Sú er þó ekki raunin. Hellgum er fyrst
og fremst dæmi um áhrifamikinn og mælskan einstakling
sem kann að notfæra sér aðstæður. Um leið er hann verk-
færi í annars höndum. Honum tekst að gefa ráðvilltu
sveitarsamfélagí ramma til að túlka veruleika sinn út frá.
Sá rammi er hins vegar allur málaður með svörtum og
hvítum litum. Ábyrgð sterks leiðtoga er mikil. Hann getur
fallið í þá gryfju að hlutgera syndina í aukaatriðum og
jafnvel leitast við að þurrka út persónueinkenni áhang-
enda sinna í stað þess að leiða fólk fram til þroskaðrar
trúar sem tekur Guð alvarlega mitt á sviði hins daglega lífs.
Ingmar er dálítið aumkunarverð persóna. Á honum
hvílir sú mikla ábyrgð að feta I fótspor föður síns og verða
leiðtogi bændanna í héraðinu. Aðstæður haga þvl þannig
til að hann þarf að gera upp á milli ábyrgðarinnar gagn-
vart sveitarsamfélaginu og eigin tilfinninga til Gertrudar.
Það uppgjör hefur mikil áhrif bæði á líf hans sjálfs og
fjölda annarra. Greinilegt er að Ingmar vill í senn gera það
sem hann telur rétt og forðast það að særa nokkum. Að
ná hvoru tveggja í senn er ekki einfalt mál fyrir hann
fremur en aðra sem lenda I svipuðum aðstæðum. Það
fylgir því mikil ábyrgð að vera maður og alls ekki auðvelt
að reynast trúr þegar ólíkar skyldur kalla.
Þrjár konur setja sterkan svip á myndina. Þar fer Gertrud
fremst í flokki. Leikur Mariu Bonnevie er áhrifamikill. Með
18