Bjarmi - 01.11.1996, Blaðsíða 10

BROTIÐ TIL MERGJAR
Charles F. Parham
frá, leið það mikið til undir lok. Eftir stóðu margir sjálf-
stæðir leiðtogar eða sðfnuðir, sem voru undir áhrifum frá
vakningunni. Einn helsti leiðtogi hvítasunnumanna næstu
árin var þó Howard A. Goss, en hann stofnaði fjölda nýrra
safnaða 1 Texas og Arkansas, auk þess sem hann ferðaðist
um víða sem predikari. Hann var jafnframt einn helsti
hvatamaður að stofnun Assemblies of God árið 1914, en
það er stærsta kirkjudeild hvítasunnumanna um allan
heim.10 Margar smærri hvítasunnukirkjur kusu hins
vegar að vera óháðar, en þær höfðu flestar verið stofnaðar
fyrir aldamótin sem helgunarkirkjur og vildu að hver
söfnuður ætti að ráða sér sjálfur undir handleiðslu Heilags
anda án þess að vera fjötraður af sérstökum játningum eða
utanaðkomandi miðstýringu. Aðstandendur Assemblies of
God töldu hins vegar, að hvítasunnumenn þyrftu á
ákveðnu skipulagi að halda, þar sem slíkt gæti eflt
kristniboð í fjarlægum löndum.11
Erik Ásbo
Frank J. Ewart
Klofningar
Hvítasunnumenn tóku snemma að deila um nokkur mikil-
væg, kenningarleg atriði, sem komu til með að skipta
þeim í fylkingar. Það varð til þess, að helstu kirkjur þeirra
tóku að skilgreina sjónarmið sín nánar með sérstökum
yfirlýsingum og skilyrðum fyrir inntöku nýrra meðlima.
Fyrsti ágreiningurinn varðaði helgun kristinna manna,
en þar tókust á tvö andstæð sjónarmið. Annars vegar var
talið, að mönnum stæði þrennt til boða og þá í þessari
röð: Að endurfæðast til samfélags við Guð, meðtaka gjöf
helgunar í eitt skipti fyrir öll og skírast síðan í Heilögum
anda. Þetta var einkum sjónarmið þeirra hvítasunnu-
manna, sem komu úr röðum helgunarhreyfinganna, en
helstu talsmenn þess voru þeir Parham og Seymour. Hins
vegar var talið, að helgunin væri ekki sérstök gjöf Guðs til
hins kristna, heldur aðeins þáttur i endurfæðingu hans til
samfélags við Guð, sem ætti að móta allt líf hans þar til
fullkomnun væri náð. Því stæði mönnum aðeins tvennt til
boða: Að endurfæðast og síðan að skírast í Heilögum anda.
Pessi kenning, sem nefnd var „fullnaðarverkið á Golgata“,
kom upphaflega frá William H. Durham (1873-1912),
áhrifamiklum safnaðarleiðtoga hvítasunnumanna í Chicago,
en meirihluti leiðtoga hvitasunnumanna aðhylltist hana
fljótlega, þar á meðal Goss. Assemblies of God tók þvi upp
sjónarmið Durhams.
Annar ágreiningur, sem kom upp, varðaði skírnarorð
kristinna manna og þrenningarlærdóminn. Þegar einn af
leiðtogum hvitasunnumanna, R. E. McAlister (1880-1953)
að nafni, gat þess i skírnarræðu á fjölmennu móti vorið
1913, að í Postulasögunni væri aðeins talað um skirn í
Jesú nafni en ekki í nafni Föður, Sonar og Heilags anda
eins og í Matteusarguðspjalli, vakti það athygli margra
viðstaddra og tóku þeir að velta þessu misræmi fyrir sér.
Ári siðar komst einn þeirra, Frank J. Ewart (1876-1947),
að þeirri niðurstöðu, að þar sem „nafn“ Föður, Sonar og
Heilags anda væri í eintölu, hlyti það einfaldlega að vera
nafnið ,Jesús“. Ewart sannfærðist jafnframt um, að Guð
væri ekki þrí-einn, heldur aðeins ein persóna, sem hefði
opinberað sig sem Faðir, Sonur og Heilagur andi á ýmsum
tímaskeiðum og væri Jesús Kristur sú persóna. Petta rök-
studdi Ewart meðal annars með þeim orðum Páls postula,
að í Jesú Kristi byggi öll fylling guðdómsins líkamlega (Kól.
2: 9). Faðirinn, sem væri Heilagur andi, dveldi því i mann-
legum líkama, sem teldist sonur hans. Pessi kenning er
ýmist kölluð Jesus Only“ eða „onenessisnT á ensku, en það
má þýða á íslensku sem „Aðeins Jesús“ eða „einhyggju-
kenningiri1.12
Enda þótt Ewart hafi verið sá, sem mótaði þetta trúar-
atriði einhyggjusinna, var kenningin í raun ekki ný af nál-
inni. Undir lok annarrar aldar e.Kr. kom fram kenning, er
jafnan kallast háttarhyggja (modalism), en hún gekk út á,
að Guð væri aðeins ein persóna, sem hefði tekið háttar-
skiptum á mismunandi tímabilum sögunnar. Fyrst hefði
hann birst sem Faðir, síðar sem Sonur og loks sem Heilag-
ur andi. Helstu talsmenn þessarar kenningar voru þeir
Praxeas og Sabellius, en Tertullianus kirkjufaðir mótmælti
þeim harðlega og var kenningin að lokum dæmd villa.13
Einhyggjusinnar greina sig þó frá gömlu háttarhyggjunni
að því leyti, að þeir gera ráð fyrir að allar þijár opinberanir
Guðs, Faðir, Sonur og Heilagur andi, geti komið fram
samtímis.
Næstu árinflykktist jtangað
fjöldi manns, bæði lákír sem
lærðir, alls staðar að úr
heiminum, til að kynnast
vahíngimni og meðtaka skírn
Heílags anda, en samkomur
voru haldnar \ar nær daglega
allt til ársins 1909. Pað var
þvífrá starfí Seymours í
Azusastræti, sem hvítasunnu-
vakningin barst um allan heim.
10