Heima er bezt - 01.11.1956, Blaðsíða 37

Nr. 11-12 Heima 377
-----------------------------------------er bezt-------------------
ar þessi kennimörk bæði voru fundin, hvarf ágrein-
ingur um það, hvert halda skyldi.
Þessi saga er merkileg fyrir það, að hún sýnir at-
hygli og úrræði manna, áður en tæknileg hjálpartæki,
éins og áttavitinn, komu til sögu og urðu almennings
eign. Þessir menn vörðuðu veginn fyrir sig. Báðir munu
þ'eir hafa þekkt stóra steininn, þegar þeir komu að hon-
um, og báðir höfðu þeir sett þar upp áttavita, án þess
að vita hvor um annan.
Þorsteinn Magnússon heyrði Indriða afa sinn oft tala
um það, þegar hann lenti í stórhríðinni með Birni. Þeir
voru allan daginn að brjótast áfram á móti veðrinu,
sem var ofsaveður og dimmviðri svo mikið, að ekki
sá neitt frá sér. Indriði rómaði mjög ratvísi Björns og
kvaðst ekki hafa vitað, hvar þeir voru, fyrr en allt í
einu að Björn steypti sér fram af dalbrúninni, beint
fyrir ofan Kóngsgarð.
Þeir Björn og Indriði urðu báðir gamlir menn. Björn
andaðist á Breið hjá Rósu dóttur sinni 8. febrúar 1902,
en Indriði andaðist í Gilhaga 1. marz 1910. Hann flutti
jiangað til dóttur sinnar og tengdasonar, er hann hætti
búskap á Ýrafelli, og var þar síðustu 20 ár ævi sinnar.
'Frá þeim er komið margt manna, sem nú eru búsettir
í Lýtingsstaðahreppi.
Ég geri ráð fyrir að lesendur þcssarar frásögu, ef
einhverjir verða, vilji gjarnan vita eitthvað meira um
Jóhann Pétur Pétursson frá Reykjum í Tungusveit,
sem hafði forustu í hinum fyrra leiðangri yfir Kjöl og
kvaddi dyra á engjalausu býli í Arnessýslu. Hann lét
sér ekki bregða, þó syrti að í upphafi ferðarinnar og
einn félaganna missti kjarkinn. Hér var þó ekki um
hfsreyndan mann að ræða, því hann var aðeins 22 ára
gamall. Vetrarferð yfir Kjöl var mikið hættuspil, þó
tíðin væri góð, því á skammri stund skipast veður í
lofti, þó útmánuðir séu. Það er sagt, að ferðum hafi
fækkað um Kjöl, eftir að Reynistaðarbræður urðu úti,
og svo var líka óttinn við útilegumenn til staðar fram
eftir 19. öldinni. Það er ekki ólíklegt, að þetta allt
saman hafi rifjazt upp, þegar bein Reynistaðarbræðra
fundust á Kili árið 1846, tíu árum áður en Norðlend-
ingar sóttu hundana suður yfir fjöllin. Kjalvegur er
talinn 6 þingmannaleiðir. I þætti Grafar-Jóns og Staðar-
manna er sagt frá því, er Grafar-Jón var sendur suður
Kjöl á jólaföstu 1780 með unglinginn Björn Illugason
til fylgdar, 18 eða 19 ára gamlan. Jón vildi fara Kjal-
veg, og þótti það „afar-fáheyrt um hávetur“. Þeir Jón
höfðu tvo hesta hvor til reiðar og báru hey á þeim
fimmta. Veður var stillt og hjarnað. Þeir voru átta
dægur á leiðinni suður, en norður riðu þeir aftur í
fyrstu viku þorra og voru þá tvo sólarhringa, en sofn-
uðu ekki á leiðinni. Sagt var, að Jón Bjarnason væri
kominn á áttræðisaldur, þegar þetta var, og marga Ár-
nesinga furðaði þrek hans og vogun, en Skagfirðingum,
sem þekktu Grafar-Jón, kom það ekki á óvart, þó hann
kæmist leiðar sinnar slysalaust, því hann vissi lengra en
nef hans náði og beitti dulfræðinni, þegar honum lá á.
Ekki mun Jóhann Pétur hafa verið dulfróðari en
almennt gerist, en hann hafði annað, sem ekki kom
síður að haldi. Hann trúði á handleiðslu æðri máttar-
valda. Á gamals aldri sagði hann stundum þessa setn-
ingu: „Mín gæfa er byggð á Guðs náð.“
Jóhann var fæddur að Geirmundarstöðum í Sæmund-
arhlíð 11. okt. 1833. Foreldrar hans voru: Pétur bóndi
þar, Arngrímsson bónda á Gili, Einarssonar bónda á
Sauðá, og kona hans, Björg Árnadóttir bónda á Dúki.
Móðir Bjargar var Guðrún dóttir Jóns á Skeggsstöð-
um, sem Skeggsstaðaætt er kennd við. Hann var hjá
foreldrum sínum fyrstu árin, eða til 5 ára aldurs. Þá
missti hann foreldra sína báða. Þau önduðust seint á
árinu 1 833. í Óðni 1908 er sagt, að foreldrar Jóhanns
hafi búið góðu búi, og hann hafi verið yngstur 12
barná, sem úr æsku komust. Þar segir einnig, að Jóhanni
hafi verið fengið fóstur og fjárhlutur hans lagður með
honurn. Vorið 1839 mun hann hafa flutzt að Reykjum
á Reykjaströnd til Guðrúnar systur sinnar, er þá var
gift Pétri Bjarnasyni, en þau hófu búskap á Reykjum
það ár. Pétur Bjarnason var bróðir Jóns Bjarnasonar
bónda í Eyhildarholti, er síðar var bóndi í Ólafsdal og
þingmaður Dalamanna.
Jóhann ólst síðan upp hjá systur sinni og mági á
Reykjum. Fáar sagnir munu nú vera til af honurn frá
þeim tíma. Þó vil ég segja hér eina sögu, er sagt hefur
Pétur Jónasson frá Syðri-Brekkum, en hann hafði eftir
Markúsi Arasyni bónda á Ríp. Markús var fæddur
1836, og eftir fermingu réðst hann til Péturs Bjarna-
sonar og var hjá honum í þrjú ár.
Fyrir utan Reyki, norðast í Tindastól, heita Löngu-
skorur eða Reykjaskorur uppi í fjallinu. Þar eru gras-
geirar nokkrir, en ófært er þangað á vetrum, þegar
frosið er og svellað. Það var eitt haust um eða laust
fyrir 1850, að 12 ær vantaði frá Reykjum. Þegar kom
fram á vetur, sáust þær í Lönguskorum. Þær höfðu
runnið þangað án þess vitað væri og því ekki hægt
að sækja þær, meðan fært var. Þær urðu því að vera
þarna og gengu af, því vetur var góður. Á sumardag-
inn fyrsta var farið að sækja ærnar, en þá voru þær
allar bornar. Svo stóð á því, að í nóvember um vetur-
inn höfðu tapazt tveir hrútar út úr húsi í Hvammi á
Laxárdal og komizt til ánna. Jóhann fór að sækja
ærnar, og með honum Þorkell Þorsteinsson frá Spáná,
síðar bóndi á Barkarstöðum í Svartárdal. Þeir ráku
ærnar úr Skorunum, og runnu þær suður í Illagil, þar
skammt sunnar. Þeir ætluðu að reka þær upp gilið, en
þær kærðu sig ekki um það og runnu á skeið, sem
liggur suður í svonefnda Stuttuskoruhausa. Þessi skeið
er tæp, og fara kindur sjaldan á hana. Klettanef skagar
fram yfir skeiðina, og er hún þar hættulegust. Jóhann
fór skeiðina á eftir kindunum, en Þorkell sneri frá, fór
upp gilið og aðra leið heim. Þessu var á lofti haldið
og þótti dirfskuför, því fáir menn hafa gengið þessa
skeið, svo vitað sé..
Árið 1851 fluttist Jóhann að Reykjum í Tungusveit..