Heima er bezt - 01.11.1956, Blaðsíða 49

Nr. 11-12
Heima
---er bezt
389
Hér höfum við fimm eldspýtur og tvo jafnarma þrí-
hyrninga. Nú bætum við einni eldspýtu við og búum
síðan til fjóra jafnarma þríhyrninga úr sex eldspýtum.
Hvernig er það hægt?
Það er gert þannig:
Við látum annan þríhyrninginn liggja flatan og reis-
um pýramída úr þremur eldspýtum á grunni hans.
SKIPTA UM GAFL Á HÚSI.
Húsið er byggt úr tíu eldspýtum. Við sjáum nú vinstri
gafl hússins. Þrautin er að taka tvær eldspýtur en snerta
ekki hinar, og flytja þær til þannig, að við sjáum hægri
gafl hússins.
RÁÐNINGAR Á HEILABROTUM
í 9.-10. HEFTI.
Gömul mynt. Ráðning er óþörf. Við erum öll það
vel að okkur, að við vitum, að peningar með þessari
áletrun hljóta að vera falsldr.
Athygli. Við vitum, a. m. k. nú, að ártalið er með
skjaldarmerkinu. Við munum einnig hafa kannað, að
það er hægt að leggja sex tíeyringa utan um einn tíeyr-
ing þannig, að allir snerti hann. Einnig munum við hafa
kannað, að það er aðeins hægt að leggja einn tíeyring
ofan á tveggjakrónupening. Látum við einn til, þá skag-
ar annar hvor út fyrir tveggjakrónupeninginn. Ég spái
þó, að flestir aðspurðir svari: „Þrír,“ ef þeir verða að
gera það án þess að sjá peningana.
Eldspýtnaþraut. Við tökum þá öftustu og búum til
þetta stærðfræðitákn: 1 = Vf.
Arfur. Þar sem Páll dó, skiptum við þannig: Jón og
Pétur fá y3 : !4 hlut eða 4 : 3. Jón fær því 100 • 4/7 =
57.142.85; Pétur fær 100 • 3/7 = 42.857.15.
Skákþáttur
eftir Fri&rih Ölafsson
Kæru lesendur.
Það skal vera hlutverk þessa skákþáttar að kynna
fyrir ykkur hið forna og leyndardómsfulla tafl, skák-
taflið. Nú er verk þetta hins vegar bæði umfangsmikið
og torsótt, svo að því verða varla gerð góð skil nema
í smáum mæli í senn. Því hef ég hugsað mér að jafna
efninu niður og gefa ykkur í hverjum þætti eitt veiga-
mikið atriði skákarinnar að glíma við. Það ætti ekki að
verða neinum ofraun. Nú í upphafi er ætlan mín að
ræða nokkuð sögu skákarinnar.
Ekki vita menn, hvar né hvenær skáktaflið leit dags-
ins Ijós, en vagga þess er talin standa í Indlandi, löngu
fyrir Krists burð. Þá nefndist það Chatarunga, en var í
meginatriðum allt öðru vísi en við nú eigum að venj-
ast. Frá Indlandi hélt það svo sigurreið sína gegnum
Persíu til Arabanna, og þegar Arabarnir náðu fótfestu
á Spáni, u. þ. b. 700 f. Kr., fluttu þeir skáktaflið með
sér. Þannig hélt skákin innreið sína í Evrópu og átti
þaðan ekki afturkvæmt. Má telja hana eina þeirra gjafa,
sem Arabar veittu okkur á blómaskeiði menningar sinn-
ar. f Evrópu þróaðist skákin svo óðfluga, náði fyrst
útbreiðslu á Spáni og Ítalíu, þá Frakklandi og svo koll
af kolli. Á riddaratímunum var jafnvel svo komið, að
enginn þótti maður með mönnum, nema hann kynni að
tefla. Síðan átti hún misjöfnu fylgi að fagna, sums
staðar var reynt að útrýma henni með boði og banni.
(Árið 1254 lét Lúðvík helgi brenna 30.000 töfl einn og
sama daginn í París. Hið sama gerði Alexander VI. páfi
í Flórens 1497.) En hún átti sér alltaf trygga áhang-
endur, og nú er svo komið, að hún er ein algengasta
dægradvölin, sem til er. Margar skemmtilegar sögur
eru til frá þessum þróunarárum hennar, einhver sú
bezta, sem ég man eftir, fjallar um Karl XII. Svíakon-