Heima er bezt - 01.04.1958, Page 16

SOGUR MAGNUSAR A SYÐRA HOLI
SÝNIR JÓNS SÖÐLA
Nokkru fyrir miðja 19. öld fluttist ungur Eyfirðing-
ur vestur á Skagaströnd. Hann hét Jón og var sonur
Guðmundar Þorsteinssonar í Lönguhlíð í Hörgárdal.
Jón bjó lengi á Neðstabæ í Norðurárdal, síðan á Holta-
stöðum í Langadal en síðan á Kagaðarhóli á Ásum,
og þar dó hann 2. sept. 1877 um sextugt.
Jón var smiður góður og kappsfullur, að hverju sem
hann gekk. Hann lagði einkum fyrir sig söðlasmíði, og
af því kölluðu margir hann Jón „söðla“.
Það var mál manna, að Jón væri skyggn, en lítið lét
hann upp um það sjálfur. Víst er það, að stundum bar
fyrir hann annarlegar sýnir, og verður hér lítið eitt
frá því sagt.
Uppljómuð Höskuldsstaðakirkja
Er Jón var nýkominn vestur, ungur maður, var hann
við smíðar hjá séra Birni Þorlákssyni á Höskuldsstöðum.
Það var á útmánuðum veturinn 1845—46, að hann stóð
að smíðum síðla dags í framhýsi þar á staðnum. Honum
varð litið út um glugga, og blasti þá við kirkjan. Honum
þótti kynlega við bregða, því að hann sá ekki betur, en
hún væri uppljómuð af ljósum en átti þar engar manna-
vonir. Vissi hann ekki, hverju slíkt sætti, því fólk var
allt inni, og enginn umgangur var hafður um kirkjuna
að nauðsynjalausu. Jón vatt sér út, gekk að glugga á suð-
urhlið kirkjunnar og skyggndist inn. Hann sá ljósadýrð
mikla um alla ldrkjuna og að hún var full af fólki, hver
bekkur setinn. Engan mann þekkti hann þarna nema
prestkonuna, Oddbjörgu Jónsdóttur. Hún sat við alt-
arishorn með ungbarn í kjöltu sér. Sýn þessi stóð nokkra
stund en smá-fölskvaðist og hvarf, en kirkjan varð myrk
og mannlaus. Ekki hafði Jón orð á þessum fyrirburði.
Um vorið lézt Oddbjörg prestkona af barnsförum
upp úr mislingum. Barn það, er hún ól, kom andvana,
og fóru bæði í sömu gröf.
Líkfylgd í Skarðsskarði
Eftir að Jón var fluttur frá Neðstabæ að Holtastöð-
um var það eitt haust réttardagsmorgun, að hann fór að
heiman snemma og ætlaði í Skapatungurétt. — Tvær
stúlkur voru í för með honum, Guðrún dóttir hans og
vinnukona, er Þorbjörg hét. Þau riðu upp Skarðsskarð
til Laxárdals og síðan út dal að Skrapatungu. Er komið
var um miðja vegu upp í skarðið, víkur Jón hesti sínum
út af götunni og segir samferðakonum sínum alvarlegur
að koma á eftir sér. Hann stanzaði við stundarkorn, fór
ekki af baki og horfði upp götuna. Hélt síðan leiðar
sinnar þegjandi. Dóttir hans innti hann eftir því, hverju
það sætti, að hann vék út af götunni.
„Það fór líkfylgd fram hjá,“ svaraði Jón.
Ekki vissu menn að neinn væri dáinn þar efra. En
seinna um haustið andaðist maður á Laxárdal, og var
lík hans flutt ofan Skarð til kirkju að Holtastöðum.
Óánægð með ónæðið
Það var eitt sinn, meðan Jón bjó á Holtastöðum, að
gröf var tekin í kirkjugarðinum. Grafarmenn komu
ofan á kistu, er svo var lítið fúin, að þeir tóku hana upp
á grafarbakkann, meðan þeir luku við gröfina.
Nóttina eftir bar svo til, að vinnukona á staðnum lá
andvaka og náði ekki svefnró, þótt hún bældi sig niður.
Fannst henni einhver óhugnan í nánd, og var í henni
geigur. Hún varð þess brátt vör, að einhver var á kreiki
í bænum, og sér, að baðstofuhurðin opnast og inn kem-
ur kona fasmikil og æst að sjá. Hún gengur að rúmi Jóns
bónda og lýtur yfir hann. Jón lá í svefni, og sér vinnu-
konan, að hann hrekkur upp snögglega. Hann steig fram
úr rúmi sínu, og sá vinnukonan ekki betur, en að hann
ýtti gestinufn undan sér fram baðstofugólfið og út að
dyrum. Þau hurfu bæði fram, og lét Jón hurðina aftur
á eftir sér. Hann var góða stund frammi. Síðan kom
hann aftur, gekk hægt að rúmi sínu og lagðist fyrir.
Engum sagði hann, hvað fyrir sig hefði komið um nótt-
ina, en ekki bar hann á móti sögu vinnukonunnar.
Það hugðu menn, að kona sú, er inn kom, hefði byggt
kistuna, er upp var tekin, líkað illa umbúnaðurinn, er
hún var sett niður aftur, og krafið Jón lagfæringar.
Sögn dóttursonar Jóns, Jónatans J. Lindals,
hreppstjóra á Holtastöðum.
FARIÐ Á TÆPU VAÐI
Sæmundur hét maður og var Halldórsson, borgfirzk-
ur að ætterni. Hann átti konu þá, er Ingiríður hét Jó-
hannesdóttir frá Búrfelli, Þorleifssonar. Þau bjuggu á
Hryggjum í Gönguskörðum fjögur ár og voru bláfá-
tæk. Sæmundur dó í byrjun túnasláttar, 7. júli 1860.
Ingiríður var eftir með þrjú börn kornung og sá eng-
in ráð til að lafa á kotinu eða komast af stvrklaust. Hún
átti sveitarfarmfæri að Svínavatnshreppi. Guðmundur
Árnljótsson á Guðlaugsstöðum var þá hreppstjóri. Hann
sendi Hannes son sinn fljótlega að sækja konuna og
börnin. Hannes reiddi tvö eldri börnin, annað í bak en
hitt í fyrir og teymdi kú, en Igiríður kom á eftir
með kornbarn í kjöltu sér.
Segir ekki af ferðum þeirra, fyrr en þau komu að
Blöndu á Finnstunguvaði. Mikill vöxtur var á ánni, en
Hannes hafði engar sveiflur á en reið hiklaust á ána, án
þess að stanza við eða líta aftur, og dró á eftir sér kúna.
Ingiríði þótti nóg um en átti ekki annars kost en dylja
óttann og fylgja á eftir. Svo var áin djúp, að gæruskinn-
ið blotnaði í hnakk Hannesar. Allt gekk slysalaust. Þau
Framhald á bls. 130.
J 26 Heima er bezt