Heima er bezt - 01.04.1960, Blaðsíða 8

HOLMGEIR ÞORSTEINSSON:
Davíá
sson
f , I • 11 m
rra L dtla-rlamri
Iangflestir Islendinga, fyrr og síðar, eiga sér enga
sögu skráða né heldur í minnum manna. Þeir
j hafa lifað kyrrlátu lífi og lítt eða ekki verið til
mála kvaddir á opinberum vettvangi. Samt hafa
|)eir átt sína Iífssögu, fyrir sig, langa eða skamma. Þeir
hafa lifað sína sigra og ósigra, unnið hörðum höndum
á frumstæðan hátt fyrir lífsafkomu sín og sinna, hnig-
ið svo í valinn og eiga svo að lokum ekkert annað en
einhvers staðar nafnlausa gröf, gleymdir og týndir.
Margir eru þeir líka, sem ekki einu sinni eiga nokkra
gróna gröf, heldur hefur hafið orðið þeirra hinzti beð-
ur þar, sem aldan syngur þeim vögguljóð sín ár og
aldir. Það eru þeirra einu eftirmæli.
Það lítur því næstum út fyrir að þessu fólki, körlum
og konum, hafi verið ofaukið í þjóðfélaginu, hafi af
einhverju handahófi verið slöngvað inn í jarðvistina,
í algjöru tilgangsleysi. En svo er þó eigi, þegar betur
er að gáð, því segja má að einmitt þessir nafnlausu,
óþekktu og gleymdu menn hafi, öllu öðru fremur, með
kyrriæti sínu og seiglu, sem einkennt hefur íslenzkan
kvnstofn, og þraukað hafa af ís og eld, áþján og okur,
orðið til að mynda burðarhlekkinn í þeirri keðju, sem
bjargað hefur tilveru íslenzkrar tungu og þjóðerni fram
á þennan dag.
Einn þessara gleymdu manna er Davíð Davíðsson frá
Litla-Hamri í Eyjafirði. Saga hans var að vísu stutt og
eigi viðburðarík. En svo fljótt og gjörsamlega er hann
gleymdur, að nánir núlifandi ættingjar hans hafa aldrei
svo mikið sem heyrt hann nefndan á nafn. Þessi ein-
kennilega þögn um þennan mann, kom mér til að
skyggnast um eftir æviferli hans.
Ævin var stutt, aðeins 30 ár, og þegar henni lauk
mátti segja, að þá fyrst væri undirstaða fundin að frarn-
haldssögu hans í nýju umhverfi, sögu, sem vonir og
efni stóðu til að verða rnundi merkileg á ýmsa lund.
Fer hér á eftir það, sem fundizt hefur í skjallegum
heimildum um Davíð að segja og með lestri milli lína.
Davíð Davíðsson er fæddur í Kristnesi í Hrafnagils-
hreppi 3. maí 1839. Foreldrar hans voru Davíð Jónsson
og Sigríður Davíðsdóttir. Davíð Jónsson var fæddur í
Hvassafelli 11. apríl 1807, og dáinn sama stað 14. júní
1898, 91 árs. Móðir Davíðs Jónssonar var Sigríður
Davíðsdóttir Tómassonar bónda í Hvassafelli. Faðir
hans var Jón bóndi í Kristnesi og Víðimýri í Skaga-
firði Jónsson bónda á Grund í Þorvaldsdal Jónssonar.
Sonur þeirra var og séra Magnús prestur í Laufási,
Jónsson. Kona Davíðs Jónssonar var Sigríður Davíðs-
dóttir bónda í Holti í Hrafnagilshreppi Davíðssonar
Tómassonar bónda í Hvassafelli. Þau hjónin Davíð
Jónsson og Sigríður Davíðsdóttir (fædd 1795) voru
því systkinabörn.
Davíð og Sigríður hófu búskap í Kristnesi 1832 í
skjóli við Jón Jónsson, föður Davíðs, en í Litla-Hamar
fara þau 1840, og þar býr Davíð síðan til 1869.
A öðru ári flyzt Davíð Davíðsson með foreldrum
sínum að Litla-Hamri og ólst þar upp. Fyrsta sunnu-
dag eftir trínitatis 1853 er Davíð fermdur að Munka-
þverá af Hallgrími prófasti Thorlacius að Hrafnagili.
Prófastur gefur honum þennan vitinisburð: „Skikkan-
iegur. Agætlega vei að sér.“
Davíð var talinn gáfumaður eins og hann átti kyn
til. Eina heimildin, sem til er um hann, eftir að hann
varð fulltíða maður, er að finna í gjörðabók „Styrktar-
sjóðs Öngulsstaðahrepps“. Sá sjóður var stofnaður 1865
af nokkrum ungum bændasonum og vinnumönnum í
Ongulsstaðahreppi, og var Davíð Davíðsson á Litla-
Hamri einn af stofnendum sjóðsins. Tilgangur sjóðs
þessa var að styrkja fátæka frumbýlinga í Öngulsstaða-
hreppi, og er hann enn til í hreppnum.
Þegar ungir menn á þeim árum staðfestu ráð sitt og
kvonguðust, var æskilegasta úrræðið til heimilisstofn-
unar, venjulegast, að útvega sér jarðnæði til ábúðar,
þó lítið væri. En oft voru efnin til þess smá og úrræð-
in fá. Úr þessari þörf til aðstoðar, vildi Davíð Davíðs-
son og samherjar hans bæta að nokkru með sjóðsstofn-
un þessari. En eins og oft vill verða, njóta sjaldnast eld-
anna, þeir sem fyrstir kyntu þá. Svo fór og um Davíð
Davíðsson að ekki naut hann styrks úr sjóði þessum,
þar eð hlutskipti hans varð að stofna heimili á fjarlæg-
um slóðum, langt utan við garð frænda og sveitunga.
Hann virðist hafa verið hneigður til lesturs fornra
fræða, og hefur orðið vel að sér á þeim sviðum, eink-
um ættfræðum. Ber þess ijósan vott það, sem hann hef-
ur skrifað um ættir Eyfirðinga, og eftir hann liggur.
Bróðir Davíðs Davíðssonar hét Jón og var tveimur
árum eldri. Báðir ólust þeir upp í föðurgarði á Litla-
Hamri, til 1869. Var þá Jón Davíðsson orðinn 32 ára
og Davíð Davíðsson 30 ára, báðir ókvæntir. Litli-
Hamar var fremur lítil jörð og því sýnilegt að þar gátu
ekki báðir bræðurnir búið, en þröngt var um jarðnæði
í Eyjafirði um þær mundir.
Þegar hér var komið sögu, hafði Jón Davíðsson
fastnað sér konu. Var það heimasætan á Tjörnum í
Eyjafirði, Rósa, fædd 1850, dóttir Páls hreppstjóra á
Tjörnum Steinssonar, hinn álitlegasti kvenkostur. Ekki
var sýnilegt að Jón Davíðsson gæti fengið ábúð á
116 Heima er bezt