Heima er bezt - 01.04.1960, Blaðsíða 35

HEIMA_____________
BEZT BÓKAHILLAN
Bók Peters Freuchens um heimshöfin sjö.
Hersteinn Pálsson íslenzkaði. Reykjavík 1959.
Isafoldarprentsmiðja h.f.
Þetta er mikil bók, 520 blaðsíður og prýdd fjölda mynda. Höf-
undurinn Peter Freuchen var þekktur rithöfundur víða um heim,
frækinn ferðamaður og sagnamaður með ágætum. Hins vegar þótti
löndum hans löngum sagnamaðurinn bera fræðimanninn ofurliði
í frásögnum hans um ferðir og fjarlæg lönd. Bók þessi ber alls
þessa minjar. Þar er víða við komið um öll höf veraldar. Sagt er
frá lífinu í sjónum, skipabúnaði, hafrannsóknum, sjóhernaði,
sjóránum, landakönnun, kynjasögum, afskekktum eyjum o. s. frv.
1 stuttu máli sagt er drepið á flest það, sem snertir höfin og sigl-
ingar og allt, er viðkemur hinu síbreytilega hafi og skiptum
mannsins við það. Að vísu er víða farið fljótt yfir sögu, en þó
gegnir furðu, hversu miklu efni er saman þjappað í litríkri, lif-
andi frásögn, sem gerir lestur bókarinnar líkan spennandi skáld-
sögu. En nokkur missmíði eru þó á, og er slíkt leitt um svo góða
bók og vænlega til fróðleiks. Ekki verður um það sagt, hvort þar
er um að kenna höfundi eða þýðanda á sumum stöðum, og sumt
munu vera prentvillur, eins og þegar sagt er á bls. 55 að 94%
tegunda alls dýralífs sé í sjónum en 44% á landi. Erlend heiti eru
víða þýdd, og er slíkt sízt að lasta, þótt orkað geti tvímælis um
sumar þýðingarnar. En hvers á þá Færeyjahryggurinn að gjalda,
að vera ekki nefndur því nafni, sem kunnugt er fyrir löngu í ís-
lenzkum ritum, heldur Wyville-Thompson-hryggur. „Þríkónga-
dagur" heitir þrettándi á íslenzku, og „karibúelgur" mundi réttar
vera nefndur hreindýr. Allmjög er ruglað á merkingu orðanna
afbrigði, tegund og ætt. Þannig segir á bls. 460, að um 400 plöntu-
afbrigði finnist á Grænlandi. Þar mun átt við tegundir. Einkenni-
leg dýrafræði er það, að segja að sæfíflar verði að kóröllum (bls.
56), að klettakarfinn sé eins konar sjóbirtingur (bls. 70) eða að
tala um sæorm af tunicatategund (bls. 87). Tunicata er flokkur
dýra, sem talinn er til hryggdýranna, og þvi getur tæplega verið
rétt að tala um sæorm af þeirri ætt. Einkennileg er sú staðhæfing
(bls. 55), að steingervingar af öllum helztu tegundum dýra ann-
arra en hryggdýra hafi fundizt í i/2 milljarðs ára gömlum jarð-
lögum. í lýsingunni á portúgölsku hersnekkjunni (bls. 68) er vill-
andi að nefna hana samyrkjubú ýmissa dýrategunda, heldur er
hún sambú margra einstaklinga sömu tegundar, en ólíkra að gerð
og störfum. Ekki er heldur venjulegt að kalla natrium sóda og
kalium pottösku. Gætir þar áhrifa frá enskunni.
Þessi dæmi eru tekin af handahófi við hraðan lestur. En því hef
ég rakið þau hér, að allt of oft er losaralega farið með fræðiorð
og merkingar þeirra í fslenzkri tungu. Og hér er um góða bók að
gera, sem vafalaust verður mikið lesin, því að það á hún skilið.
Ágúst Jósefsson: Minningar og svipmyndir úr Reykja-
vík. Reykjavík 1959. Leiftur h.f.
Sumum mönnum er veitt sú gáfa að vera síungir. Einn þeirra er
Ágúst Jósefsson. Á níræðisaldri sendir hann frá sér minningabók
sína, fulla af fróðleik og ferskum svipmyndum úr Reykjavík hins
liðna tíma. Er skemmst af því að segja, að bók Ágústs er hreinasta
gullnáma fyrir menningarsögu og staðfræði Reykjavíkur, og margt
mun þá hafa verið líkt með höfuðstaðnum og öðrum sjóþorpum
á landinu. En atik þessa kynnist lesandinn þarna ötulum, sívak-
andi og hugkvæmum athafnamanni, sem varði tómstundum sín-
um til félagslegrar vakningar og menningarstarfsemi. Ágúst var
einn af frumherjum íslenzkrar verkalýðshreyfingar, og um langt
skeið í fylkingarbrjósti Alþýðuflokksins í baráttunni fyrir bættum
kjörum íslenzkrar alþýðu. Sakna ég þess, hversu lítið hann segir
frá þeirri baráttu, en margt má þó lesa milli línanna, ef vel er að
gætt í þeim köflum bókarinnar, sem um það mál fjalla. I stuttu
máli sagt góð bók og læsileg.
Sigurður Einarsson: För um fomar helgislóðir. Reykja-
vík 1959. ísafoldarprentsmiðja h.f.
Ferðasaga þessi er á ýmsa lund nýstárleg og frábrugðin öðrum
slíkum. Höfundurinn tekur lesandann við hönd sér og leiðir hann
um Egyptaland og Gyðingaland hið forna, en lætur hann ekki
einungis sjá það, sem fyrir augun ber í dag, heldur einnig skyggn-
ast um horfnar aldir. Einkum er sú leiðsögn merkileg um helgi-
staði Gyðingalands. Má þar segja, að höfundur standi öðrum fæti
í landinu helga á dögum Krists en hinum í ísrael nútímans, en
hvoru tveggja er lýst með ágætum. Ekki getur hjá þvi farið, að
ýmis atriði i ritningunni, sem vér minnumst frá biblíusögunum,
verði lesandanum ljósari en áður. Flaug mér í hug við lesturinn,
að margt væri þarna sagt, sem handhægt hefði verið að hafa við
nám í kristnum fræðum undir fermingu. En fjarri fer því, að
höfundurinn gleymi sér í hinum liðna tíma, þótt heimsóknin á
helgistaðina hafi orkað sterkt á hug hans. Með sívökulu auga hins
vana fréttamanns skyggnist hann um nútímann og vandamál hans
og segir hispurslaust kost og löst á hlutunum. Naumast þarf að
taka það fram, að frásögnin öll er skýr og skemmtandi, eins og
sr. Sigurðar er vandi. Allmargar myndir eru i bókinni, en mjög
hefði verið æskilegt að uppdráttur hefði fylgt af landinu.
Eiríkur Albertsson: Merkir Borgfirðingar. Reykjavík
1959. Leiftur h.f.
í bók þessari eru þættir tíu látinna Borgfirðinga. Segir höfund-
ur í formála, að hann hafi viðað efni víða að í þættina, úr minn-
ingargreinum um þessa menn. Sums staðar fellir hann í þættina
ræður, sem hann hefur flutt yfir moldum þeirra. Af þessum sök-
um verða þeir dálítið ósamfelldir. En allir bregða þættimir upp
myndum af merkum mönnum, sem sett hafa svip á hið fagra
hérað á liðnum árum. Um marga þeirra hefði lesandinn að vísu
kosið að heyra meira, en nokkurs verður hann þó vísari um þá
alla. En mest er þó vert um þá ræktarsemi og hlýju, sem er grunn-
tónn allrar bókarinnar. Bækur, sem gerðar eru af þeim tilfinn-
ingum í svo ríkum mæli, verða ætíð mjög geðfelldar.
Tvær skáldsögur.
Meðal bóka þeirra, sem Leiftur h.f. sendi á markaðinn fyrir
jólin voru skáldsögurnar Vendetta eftir Honoré de Balsac og Hún
kom sem gestur eftir Edna Lee. Fyrrnefnda sagan gerist í Frakk-
landi á dögum Napóleons og fjallar um ástir og blóðhefndir hinna
skapheitu Korsíkumanna, en hin síðarnefnda er amerísk og gerist
í Suðurríkjum Bandaríkjanna rétt eftir Þrælastríðið. Virðist hún
bregða upp býsna sannri lýsingu á þjóðfélagsástandinu þar á þeim
árum. Báðar eru sögurnar læsilegar til dægrastyttingar.
St. Std.
Heima er bezt 143