Heima er bezt - 01.04.1973, Síða 14

HINRIK A. ÞÓRÐARSON:
SÍÐASTI PRÆLLINN
/ leyfiskysi.
Pað var snemma vors, árið 1849. Snjólaust að kalla,
en kuldanepja næddi yfir gróðurvana jörð.
Dreifðir torfbæirnir höfðu litlu meiri reisn, en
fjóshaugarnir frá liðnum vetri. Aðeins reykir
sem stigu upp á einstaka stað, sýndu að þar mundu
manneskjur hafast við.
Þinghús hreppsins var nokkru reisulegra öðrum hús-
um. Veggir þess hlaðnir úr torfi og grjóti, vallgrónir
utan. Torfþak á, með hellu yfir rafti. Tjargað timbur-
þil á stafni, með járnaðri hurð og stór koparlykill í
skrá.
Innan úr húsinu heyrðist skvaldur og mannamál. Þar
sátu bændur Skeiðahrepps á fundi. Þeir sátu á bekkjum
meðfram veggjum, en fyrir gafli stóð borðskrifli og á
bak við það sat yfirvaldið, sjálfur hreppstjórinn.
Fundinum var eiginlega lokið, en alltaf er nóg um að
tala þegar menn hittast. Og hér var ekki um smámál að
ræða að margra dómi. Ein blásnauð og umkomulaus
vinnukonukind hafði vogað sér að gera tilraun til þess,
að endur-nýja sjálfa sig, og það án þess að spyrja nokk-
urn leyfis, en lét sér nægja þá tilskipan eina, sem Adam
og Eva fengu fyrir reisupassa, þegar þau hurfu frá að-
gerðarleysi því sem þau hafði mest plagað í þeirra
fyrstu búsetu.
Þeir bjartsýnustu töldu ekki endilega víst, að svo
hrapallega væri komið, að kvenmanns-rýjan væri með
barni. Hún gæti haft sull og af því stafaði þykktin.
Kæmu þá ekki til nein naukin sveitarþyngsli. En á þess-
um árum voru þau ærin fyrir. Aðrir mótmæltu harð-
lega. Töldu stelpuna víst með barni, og sennilega tveim-
ur og mundi mesti óráðsíu-maður valdur að þessum
ófögnuði.
Þeir sem minna máttu sín, gáfu ekki orð í, en höfðu
sér til dundurs að læða fingri í skegg sitt eða hár, þar
sem þörfin var mest hverju sinni.
Hreppstjórinn hafði setið þögull og hlýtt á mál manna.
Nú stóð hann á fætur og studdi sig við hriktandi borð-
ið. Hann var kominn af léttasta skeiði. Meðalmaður á
hæð, en riðvaxinn. Klæddur sauðsvörtu vaðmáli og
peysu, með sólaða skinnsokka á fótum. Hárið dökkt og
klippt neðan. Nefið í hærra lagi og lítið eitt bogið nið-
ur að framan. Augun dökkbrún og óhvikul. í engu var
hann að sjá framum aðra menn er þarna voru inni, Og
ekkert í útliti eða búnaði sem gaf til kynna embættis-
vald hans, nema ef vera skyldi skinnsokkarnir.
Þetta var Ófeigur hinn ríki í Fjalli, sem fám árum
síðar lét eftir sig þann auð, að hálfan mánuð tók að
skipta dánarbúi hans milli konu og barna.
Hann ávítaði búendur fyrir þarflausan barlóm, og
taldi það létt verkefni heilli sveit, að ala upp einn
krakka. Hitt væri miklu verra, ef það yrði aldrei mað-
ur. Þetta var staðreynd, en ekki spádómur. En síðar
miklu minntust menn þessara ummæla Ófeigs, og töldu
sumir að þar hefði forspár maður munni upp lokið.
Foreldri.
En hvað var það þá sem olli þessum vandræðum öll-
um, svo nærri lá að heilt sveitarfélag sporðreistist? Og
hverjar voru þær mannskepnur sem komu þessu íra-
fári á stað?
Um þessar mundir var á Efri-Brúnavöllum, stúlka
sem Guðrún hét Gísladóttir. Ógift og annara hjú.
Óglöggt var um forfeður hennar, og því talin lítilsigld
og ættsmá.
Á sama tíma hélt Ófeigur ríki í Fjalli vinnumann,
ættlaust hleypimenni, sem Magnús hét Einarsson. Sá
gerði sér dælt við konur, og var ekki við eina f jöl felld-
ur. Þótti hann óáreiðanlegur í flestu því sem fátækir
máttu ekki. Hafði hann gert þungaða Guðrúnu vinnu-
konu á Efri-Brúnavöllum, og lá ekkert fyrir afkvæmi
þeirra annað en hreppsframfæri. Þar af spruttu vand-
ræðin.
Ekki varð Magnús mosavaxinn hjá Ófeigi ríka, og
hvergi sást, eða er þess getið að hann hafi glapið dætur
hans, sem þó má teljast afar líklegt eins og á stóð. Á
þessum árum var Ófeigur hjúasæll. Samt dvaldist Magn-
ús þar ekki til langframa, því fám árum síðar er hann
orðinn vinnumaður á Hlemmiskeiði, hjá Þórunni Stur-
laugsdóttur og Ögmundi, sem þar bjuggu á hálflendunni.
Hjón þessi áttu sér dóttur, sem Vigdís hét. Ofláti mikill
og glysgjörn, svo frægt varð um héraðið. Þegar kom
á sumar fram, sást að Vigdís bar þykkt nokkra undir
belti, líkt því sem hún væri barnshafandi. Sumir töldu
það róg einn og illmæli, að slík skartjómfrú gæti haft
sömu náttúrlegu eiginleika til framvindu lífsins og kyn-
systur hennar. Hitt mundi sönnu nær, að hún bæri sull
nokkurn af hundum kominn, sem engin mannorðsspjöll
fylgdu. Bóndi var þá á Skeiðum, sem fékkst við skottu-
lækningar og þótti takast vel á stundum. Undir hann
122 Heima er bezt