Heima er bezt - 01.09.1977, Blaðsíða 2

Rétlincli
eða réttindaleysi
Nú undanfarið hefir fjölmiðlum verið um fátt tíðrædd-
ara en hversu torveldlega hefir gengið að afla skólun-
um, og þá einkum grunnskólunum, kennara með rétt-
indum, þ. e. kennaraprófi. Og heyrst hefir, að þegar
skólarnir ýti úr vör, sé allt að þriðjungur kennaranna
réttindalaus, sem svo er kallað, og þykir mörgum sem
slíkt horfi til vandræða ekki síst þegar þess er gætt,
að réttindamennirnir fást ekki, til að sinna skólastörf-
um. Skólastjórar og fræðsluráð, sem með þessi mál
fara, verða að grípa hvern þann, sem til næst til kennslu,
þar sem réttindamennirnir séu komnir í aðrar stöður
og störf en þau, sem þeir höfðu búið sig undir. I ljós
í þessum umræðum hefir komið, að í hópi þessara
réttindalausu kennara eru margir, sem þegar eru þaul-
reyndir kennarar, er starfað hafa svo árum skiptir við
kennslu við góðan orðstír, en ekki fengið fastar stöð-
ur, vegna vonarinnar um réttindamann. Vitanlega eru
þó hinir fleiri, sem grípa í að kenna einn vetur. I þeim
hópi eru t. d. margir stúdentar, sumir þeirra eru ef til
vill að þreifa fyrir sér um, hvort þeir eigi að fara í
kennaranám og leggja síðan fyrir sig kennslu, aðrir aft-
ur aðeins til að fá eitthvað að gera, áður en þeir hyggi
á framhaldsnám. Vafalítið má telja, að í þessum stú-
dentahópi eru margir, sem síðar stundi kennaranám og
staðfestist við kennslu. Má því raunar segja að hin rétt-
indalausa kennsla þeirra sé til góðs eins. Væri meira að
segja athugunarvert, hvort ekki bæri að tengja slíka
kennslu kennaranáminu, þannig að eins vetrar kennsla
við skóla yrði gerð að skilyrði fyrir inngöngu í kenn-
araháskólann, svo að nokkurn veginn væri tryggt, að
þangað færu ekki aðrir, en þeir sem þegar væru reyndir
að nokkru, og ætla mætti að staðfestust í kennarastétt-
inni. Að vísu væri með því haldið við því vandræða-
ástandi, að við skólana störfuðu menn einungis eitt ár,
en við því verður aldrei gert til fullnustu hvort sem
er, en víst er að margir myndu hverfa aftur að reynslu-
skóla sínum, svo að ef til vill væri hættan ekki svo
mikil. Flestir eru að vísu sammála um, að það er næsta
óheppilegt fyrir nemendur, að þurfa í sífellu að skipta
um kennara, en „fátt er svo með öllu illt, að ekki boði
nokkuð gott“. Nýjum kennurum fylgir oft nýr and-
blær, sem getur orðið hressandi og vekjandi fyrir skóla-
lífið í heild.
En hversvegna fást ekki réttindakennararnir? Ekki
verður ráðamönnum skólanna kennt um það. Þeir munu
undantekningarlaust fylgja settum reglum um að láta
réttindamennina sitja fyrir, þótt þeir jafnvel verði að
láta góða menn með reynslu, hverfa frá skólanum fyrir
óreyndum réttindamanni. Það eru þeir sjálfir, sem á
stendur. En hversvegna?
Af umræðum um málið sést, að flestir telja megin-
orsökina, léleg launakjör kennara og illan aðbúnað í
starfi. Eg er að vísu ekki kunnugur launakjörum kenn-
ara nú, en hygg þó að þau séu ekki lakari en almennt
gerist um opinbera starfsmenn, og hafa stórbatnað á
síðari árum. Hitt er fullkunnugt að í kapphlaupinu um
starfslið innan ýmissa starfsgreina í þjóðfélaginu, munu
mörg fyrirtæki gjalda hærri laun en ríkið, eins og svo
mjög er nú deilt um. Þess heyrist því oftlega getið,
að hinir kennaralærðu menn hverfi að þeim eldunum,
sem betur brenna. Allt um það efast ég um, að launa-
kjörin séu það sem mestu ræður í þessum efnum. Starfs-
aðstöðu, er vafalítið víða ábótavant, enda þótt miklu
fé sé varið til skólabygginga og búnaðar þeirra. En ef
þetta er eltki meginástæðan, hvað er það þá?
Hér sem annars staðar eru orsakirnar vafalaust fleiri
en ein, en sú, sem mér kemur fyrst í hug er, að kennara-
starfið hefir verið og er enn oftlega vanþakkað og
nýtur engan veginn þeirrar virðingar í þjóðfélaginu,
sem því ber. Og engum er í rauninni láandi, þótt hann
hiki við að ráðast í æfistarf, sem hann finnur, að ekki
er metið að verðleikum eða jafnvel lítilsvirt, og hann
finnur kuldann hvarvetna í kringum sig, enda þótt hann
hafi búið sig undir að gegna því. Hin mikla þensla í
skólakerfinu á síðustu árum krefst vitanlega fleiri kenn-
ara, en þeim, sem beint finna köllun hjá sér til kennslu-
starfa fer ekki að sama skapi fjölgandi. En því er svo
farið, með kennslu, eins og raunar mörg fleiri störf og
ef til vill flestum fremur, að hún krefst nokkurrar sér-
gáfu, sem ekkert nám, engin próf geta gefið manni.
Enginn verður skáld af lærdómi einum saman, enginn
góður smiður, ef hann er að eðlisfari klaufi, þótt hann
geti fengið sveinspróf í iðninni. Getur ekki verið, að
ýmsir, sem lokið hafa kennaraprófi finni að því loknu,
að þeir hvorki hafi köllun né hæfileika til kennslu,
svo að vel sé. Og er ekki einnig hugsanlegt að kennara-
námið beinlínis fæli þá frá því, að takst kennslustörf
á hendur. Vér vitum þess mýmörg dæmi, að menn hafa
horfið frá framhaldsnámi, sem þeir byrjuðu fullir áhuga,
af því að þegar þeir kynntust því í raun, varð þeim
ljóst hvernig því var háttað. Þar getur kennaranám
ekki verið nokkur undantekning.
278 Heima er bezt