Heima er bezt - 01.09.1977, Blaðsíða 19

grýlumusku Suðurlandsins, og undanfarinni ótíð á því
ríki Heljar á heiðum uppi. Héist blíðan og heiðið mest-
an næsta dag. Var nú ekið heim, og flogið til Nýjadals,
og eg orðlaus af undrun og andvaka af fögnuði. Virtist
mér allt þetta ótrúlegt og óverðskuldað með öllu.
Varla stigið fæti á Sandinn, en árangrinum náð. Skag-
firsk lygi í hágengi. Svona hafði allt haldist í hendur.
Framvindukeðja slitnað, en sett sig saman aftur úr ósam-
stæðum hlekkjum, að því er virtist, sem allir runnu
saman í eina samfellda atburðarás. Og kórónan veðrið!
Hér er þó ekki helmingurinn af atburðarásinni tiltal-
inn, þótt langt mál sé orðið. En eg tel það allt nauðsyn-
legt, sem hér er frá skýrt, af mörgum ástæðum. Ekki
einasta til fræðslu og skemmtunar, heldur ekki síst til
að firra fjallamenn blygðun eða afbrýði í minn garð,
utanveltugemlings af Marklandi. Hér sést hvað vel get-
ur gengið þegar vitlaust er farlð að. Vil eg benda f jalla-
mönnum á að þeir hafa einstæða aðstöðu til að bera
viðmiðanir kenninga Einars Pálssonar á landið sjálft, og
auka þannig að mun, unun sína af skoðun landsins.
Kennileiti, álagablettir, þjóðsagnastaðir og landslag allt
fær nýja vídd, þegar „kerfi“ Einars er á það borið.
Einnig vil eg glaður gefa þeim heiðurinn og ánægjuna
af að finna hin örnefni „gömlu“ leiðarinnar, lýsa og
merkja Sveina, Sprengi og Háöldu. Og hafi þá hvorir
nokkuð að iðja í sínum erroribus.
Næsta dag í heiðskíru veðri um allt land, flugum við
Jón enn á setunni, uppá og yfir Hofsjökul, að athuga
þau mið dýrahrings, sem getið var í upphafi. Sést greini-
lega af brúnum jökulsins yfir allt landið, sem það legg-
ur sig, út á flest annes nema Melrakkasléttu. Mælifell
í Skagafirði, Herðubreið og Snæfell skera sig mest úr,
einnig eru Baula og Snæfellsnesið, tilkomumikil, en
Bárður Snæfellsás hafði dregið sæng yfir höfuð sér,
náttugla og dagstyggur eins og eg, blessaður karlinn.
Hornstrandir, Drangey, Kerling (Eyf.) og Austfjarða-
fjöll sáust, svo og Hekla, Bláfell og flest önnur kenni-
leiti Suðurlands með risi. Síðan flugum við á fund
mæðgnanna, hringflugum þær og mynduðum úr lofti.
Lentum síðan á Sandbúðum og biðum Eiríks. Hann
hafði verið gerður út á Sprengisandsveg, SV frá Fjórð-
ungsvatni, að athuga vörður þar, flestar hlaðnar af
eyfirðingum 1830—31. Hafði Guðlaugur dalvíkingur
rútubílstjóri, sagt mér kvöldið áður, að nyrsta varðan
þar, á bakkanum sunnan og vestan Fjórðungsvatns,
hafi haft grunnsteina í allar höfuðáttir, odd- eða tígul-
laga, er hann sá hana fyrst, en árið eftir hefði hún verið
skemmd af „jeppadjöflunum“, svo grunnsteinar sjást
ekki. Þetta er síðasta varðan að sunnan, áður en gengið
er á ristina fyrrnefndu, sem áður var krækt vesturfyrir,
en frá 1830, gengið yfir rétt á vatnsbakkanum.
Nú er dvalið í góðu yfirlæti hjá Sandbúðarhjónum,
og leggjum við Eiríkur upp, eftir hádegi, að skoða,
mynda og mæla þann hinn fríða flokk.
Fyrst er stansað hjá búðartóftinni, hún lauslega mæld,
athuguð og mynduð vel. Læt eg öðrum eftir þá ánægju
að lýsa henni og grafa upp, en mér nægja það sem áður
er sagt. Hefi eg tilkynnt þjóðminjaverði tilveru henn-
ar og yfirvofandi hættu að hún yrði borin burtu stein
fyrir stein af forvitnum farandmönnum, eða tröðkuð
niður. Virðist mér að heppilegasta lausnin á þeim vanda
væri að grafa hana upp, vandlega og endurreisa sem
fornminjar. Setja netta en lága girðingu umhverfis, og
nokkuð víða, til að auðvelda myndatöku. Örva ferða-
mannaleiðtoga til að stoppa þar á ferðum sínum og
láta fólk virða fyrir sér mannvirkið og svipmynd þess
af þjóðháttum okkar. Væri það líklega öruggasta vernd-
unarráðstöfunin. Við gaumgæfan uppgröft kynnu að
koma fram munir, sem bentu á aldur tóftarinnar. Nú
er þar aðeins að sjá ryðgaða blikkdós undan ketbúðingi
frá hernámstímunum. Rústin er þó eldri miklu.
"tLoiíKunin/N1' úíi Lom.
N * /
Ny S' ^
i.

,(mu íiunt Týpai. u "
N
lh
Heima er bezt
295