Heima er bezt - 01.08.1978, Blaðsíða 19

sungið og kveðið, sagðar sögur, hermt eftir, jafnvel kastað
fram stökum og tuskast í gamni. Aldrei man ég eftir ill-
indum né ónotum, en allir kepptust við að segja eða gera
eitthvað til gamans, að minnsta kosti að hlægja dátt, ef
þeir gátu ekki lagt annað til skemmtunarinnar.
Sjaldan var mikið sofið. Fyrir dögun kallaði gangna-
foringi og bað menn að rísa á fætur. Flýttu menn sér upp
við kall hans og snæddu morgunmat í skyndi, en oft var
lystin lítil svo snemma. Þótt menn væru syfjaðir, og tenn-
umar glömruðu af kuldahrolli, var ekki um annað að gera
en bera sig karlmannlega. Að loknum snæðingi voru
hestar sóttir i hesthús, lagt á þá og riðið yfir ána yfir í
Almenning. Þar á grundunum dáiítið fyrir framan
Bakkasel var liðinu skipt. Þrír riðu áfram fram dalinn,
þeir gengu dalbotninn, en fjórir fóru að prika upp fjallið.
Þegar komið var upp undir brún skiptust þeir í tvær áttir,
tveir fóru suður í Sveiginn, voru það stuttar göngur, en
allmiklir klettar og því ekki hentar þeim, er lofthræddir
voru. Fékk ég mig ætíð leystan undan þeim vanda. Tveir
gengu Rauðskriðudal og Rauðskriðukinnar. Þar gekk ég
öll jjau sex haust, sem ég var í göngum í Öxnadal, oftast
tvennar göngur á hausti. Nokkru eftir hádegi var göng-
unum lokið. Var þá allt safnið saman komið á grundunum
gegnt Bakkaseli. Nokkru fyrr voru Seldalsmenn komnir
að, og var þeirra safn utan við Bakkasel. Nú flýttu menn
sér yfir að Bakkaseli, snæddu nesti sitt í flýti, enda var
lystin nú betri en um morguninn, og síðan haldið af stað.
Þegar lítið var í Vaskánni var rekið út að austan, en annars
að vestanverðu. Þurfti þá að vísu að fara tvisvar yfir
Öxnadagsá en það þótti betra en ein ferð yfir Vaská, sakir
straumhörku hennar. En nokkrir hrakningar gátu orðið í
ánni, ef vöxtur var í henni. Nokkur keppni var um það að
komast á undan Heiðarmönnum og Gloppungum. Tókst
það stundum, en hvergi nærri æfinlega. Reksturinn niður
dalinn gekk greiðlega, enda engar torfærur, þegar komið
var yfir ána. En oft tóku lömb að þreytast, einkum ef
menn höfðu orðið síðbúnir og urðu því að reka hraðar en
ella, varð þá að reiða þau spöl og spöl. Þegar kom norður í
Hólana fór að sjást fé af öðrum afréttum, en öllu fé sem
kom af afréttum Öxnadals var safnað í norðanverða
Hólana stundarkorn áður en það var rekið í réttina.
Þverárrétt stendur á eyrunum sunnan við Þverá. Er þar
aðhald nokkurt á tvo vegu af Öxnadalsá og Þverá. Þegar
birtu tók að bregða á mánudagskvöldið var tekið að reka
safnið í réttina, en það hafði dreift úr sér, svo að óslitin
fjárbreiða var utan frá Þveránni og suður og upp fyrir tún
á Hólum. Innrekstri var sjaldan lokið fyrr en í myrkri,
héldu þá Öxndælingar heim til sín, en við aðkomumenn
leituðum gistingar á næstu bæjum. Við Hlaðamenn gist-
um oftast á Bakka, en annars var gist á Hólum, Þverá og
Steinsstöðum. Öll þessi heimili voru gestrisin og þoldu
mikinn átroðning af gangnamönnum.
Þegar markljóst var á þriðjudagsmorgun, hófst dráttur.
Við sem lengst vorum að, urðum að hafa hraðan á við
dráttinn, því að heim varð að komast fyrir kvöldið. Komu
menn bæði sér til skemmtunar og til aðstoðar við drátt.
Ætíð var mannmargt á Þverárrétt. Þangað munu hafa
komið allflestir karlmenn úr Öxnadal, og sumir bæir
tæmdust af börnum og kvenfólki, sem kom á réttina sér til
skemmtunar þegar vel viðraði. Margt manna var þar úr
Glæsibæjarhreppi, og ennfremur menn að sækja úrtíning
úr Akrahreppi, Eyjafirði, Hörgárdal og Arnameshreppi.
Drykkjuskapur var þar oft nokkur, einkum eftir að
aðflutningsbannið komst á. Er mér einkum minnisstætt
haustið 1917. Hafði ég aldrei fyrr séð almennt fyllirí á
mannamótum, en þá við Þverárrétt. Þurfti öruggan mann
til að hafa stjóm á sundurdrætti. Man ég eftir þeim
Svanlaugi Jónassyni bónda á Þverá, síðar á Akureyri og
eftir hann Þorsteini Jónssyni á Bakka, en þeir voru báðir
vaskir menn og stjómsamir og kunnu að láta verk ganga
og jafna smámisklíðir, er upp komu. Gekk sundurdrátt-
urinn því árekstralaust, þótt einstaka karlar þyrftu ef til
vill að gera upp smásakir eða fyndist við eiga að sýna
fjallskilastjóranum eða einhverjum ráðamanni ofurlítinn
mótþróa.
Þegar komið var fram um hádegið urðum við að fara að
hugsa til heimferðar. Mikið var að vísu ódregið í réttinni,
en við þóttumst hafa náð flestu eða öllu okkar fé. Enda
kom sjaldan fyrir, að nokkuð yrði eftir, sem lenti í úrtín-
ingi. Við lögðum af stað að jöfnu hádegis og miðaftans, en
komum aldrei heim fyrr en í svartamyrkri. Fénu slepptum
við þegar komið var í engjagirðinguna og riðum lausir
heim melana. Var þá löngum sprett úr spori, því að klár-
amir voru heimfúsir í meira lagi.
Meðan verið var í göngunum, þurfti fólkið, sem heima
var að inna annan þátt fjallskilanna af hendi, smala
heimalandið, og sækja fé á Vaglarétt. Á mánudagsmorg-
un árla var byrjað að smala allt heimalandið. Var rekið í
rétt og ókunnugt fé dregið úr. Þurfti því að vera lokið áður
en „bæjamenn;“ komu. En það voru rekstrarmenn er
söfnuðu úrtíningi á bæjunum frá Skjaldarvík og út fyrir
að Lóni og síðan fram að Krossastöðum, og reka það til
Vaglaréttar. Féð af bæjunum fyrir utan og neðan létum
við þó ekki halda áfram til réttar, heldur var það sótt og
eins sóttum við okkar fé að Tréstöðum og Djúpárbakka.
Þegar þessum snúningum var lokið var farið á réttina. Til
Vaglaréttar kom allt fé, sem var ofan hagagirðingar á
Þelamörk og utanverðu Hlíðarfjalli, að Samtúni minnir
mig. Einnig allur úrtíningur úr heimalöndum. Var þar því
allmargt bæði af fólki og fé, þótt minna væri þar um að
vera en í Þverárrétt. Drætti var sjaldan lokið fyrr en undir
myrkur. Framhald i nœsta blaði.
Agnes Guðfinnsdóttir
frá Ytra-Skörðugili:
f Rökkrinu
Á myrku þili mynd eg sá,
maður kili hékk þar á.
Eg í bili að nam gá,
ekki til... nei, það er frá.
Heima er bezl 267