Heima er bezt - 01.08.1983, Blaðsíða 2

Sumri hallar. Haustið færist nær.
Grösin sölna. Skógurinn litverpist. Öll
hin lifandi náttúra býr sig undir að
mæta vetrinum, og miklu skiptir, að
tími vinnist til þess, svo að vorið fái
aftur breitt sinn græna lit yfir skóg og
engi. Sumarið, sem er að líða hefir
verið bæði stutt og víða óhagstætt, en
haustið á enn eftir að skrifa lokaþátt-
inn. En ekki var það ætlan mín að
skrifa eftirmæli líðandi sumars né spá
um haustið, hvorttveggja er of
snemmt, enda þótt nokkur uggur sé í
fleirum en mér um að veturinn gangi i
garð fyrr en hann á rétt til eftir al-
manakinu.
Fyrir nokkru var hér á ferð allstór
hópur norrænna skógræktarmanna til
að skoða, hvað hefir á unnist hér í
skógrækt, og bæði gefa góð ráð og
safna athugunum, sem mega að
gagni koma í harðbýlum landshlut-
um í heimalöndum þeirra. Útvarpið
flutti samtal við formann nefndar-
innar, kom þar margt fróðlegt fram,
en tvennt festist mér í minni, annað,
að honum leist stórvel á það sem hér
hefir verið unnið, en hinsvegar að
honum fórust orð eitthvað á þá leið,
að þið hafið hingað til hugsað um að
klæða landið, en í framtíðinni er við-
fangsefnið ræktun nytjaskóga.
Það er mikilsvert að fá þessi um-
mæli og þennan dóm manns, sem ekki
fer með kurteisishjal ferðamanns,
heldur skýrir frá niðurstöðum raun-
særrar athugunar. En lítum ögn nánar
á hlutina.
Það má með sanni segja, að rétt um
hálf öld sé liðin síðan tímamót urðu í
skógræktarmálum vorum. Annars
vegar með stofnun Skógræktarfélags
Islands 1930 og tilkomu nýs skóg-
ræktarstjóra nokkru síðar. Ekki vil ég
gera lítið úr störfum fyrsta skógrækt-
arstjórans. Hann vann sitt starf af
kostgæfni við hinar erfiðustu aðstæð-
ur, fjárskort og þó umfram allt skiln-
ingsleysi og vantrú almennings á
Haustfölvi og vorgrænka
málinu. Skógræktarfélögin eiga sinn
drjúga þátt í að eyða fordómum og
vantrú, og skapa áhuga og athafnir í
þess stað. Þau hafa, ef svo má að orði
kveða, ræktað hugarfarið. En hinn nýi
skógræktarstjóri Hákon Bjarnason
hóf fyrir um 50 árum nýja stefnu og
leitaði nýrra leiða í skógræktarmálum
landsins. Fram að þeim tíma var
vemdun skógarleifa megin viðfangs-
efnið, og fáir trúðu á, að hér gætu
vaxið önnur tré en birki og reynir,
nema ef til vill í skrúðgörðum við alla
virkt og umhyggju. Það var að vísu
lífsnauðsyn að vernda þær skógar-
leifar, sem til voru enn í landinu, og
svo er raunar enn, þó að ef til vill sé
almenn gróðurvernd meira aðkall-
andi. En í því sambandi má ekki
gleyma að skógur, jafnvel þótt hann
sé smávaxinn, er styrkasta vörnin
gegn gróðureyðingu af völdum vinda
og vatna. Er það reynsla allra þjóða,
sem eiga í stríði við uppblástur og
skriðuföll. Landverndin hlýtur því um
alla framtíð að verða annað megin
verkefni skógræktarinnar, sú vernd er
fæst mest og best með því að klæða
landið skógi, enda þótt hann skili ekki
beinum arði í skógarafurðum.
Eftir langan góðæriskafla hefir
veður kólnað nokkuð hin síðustu árin,
og hefir það eftir frásögn sérfræðinga
að dæma bitnað verulega á gróðri af-
rétta. Þóttist ég einnig sjá þess merki á
hraðri ferð yfir Holtavörðuheiði fyrir
skemmstu. Svo rýran gróður á heiða-
löndum um hásumar sá ég ekki þá tvo
til þrjá áratugi, sem ég lagði leiðir
mínar flest sumur inn á hálendi
landsins. En þegar framvarðafylking-
in bilar er hinum hætt. Afréttagróð-
urinn er sá gróður sem dafnar við
erfiðust skilyrði á landi voru, og
gróðureyðing á hálendinu hefir í för
með sér aukna hættu á uppblæstri.
Vitanlega fáum vér ekki komið upp
skógarvörnum í vetfangi, en meðan
það varir verður eina vörnin að fækka
beitarpeningi og þá einkum óþörfum
hrossum. En minnumst þess, að stöð-
ugt verður að fara saman hófleg nýt-
ing og landgræðsla með einhverju
móti. Landgræðsla, hvort heldur með
skógi eða öðrum ráðum án þess hófs
sé gætt í nýtingu, verður litlu árang-
ursríkari en sandburðurinn á Kleppi í
gamla daga.
Látum nú útrætt um þann þáttinn
að klæða landið, þótt í raun réttri sé
þar ótæmandi umræðuefni, en hverf-
um að hinum þættinum í skógræktar-
málunum, ræktun nytjaskóga.
Nýstefnan í skógræktarmálum vor-
um, er hófst fyrir nær hálfri öld með
forgöngu þáverandi skógræktarstjóra
Hákonar Bjarnasonar, var sú að rækta
nytjaskóg og að leggja þar inn á nýjar
brautir með innflutningi nýrra trjá-
tegunda, og það er sá árangur, sem
náðst hefir af því starfi og stefnu, sem
hinum erlenda sérfræðingi þótti stór-
mikill og benti á sem framtíðarstarfið.
Ég held að allir, sem einhver kynni
hafa af þessum málum og ekki eru
haldnir fordómum, hljóti að vera
honum sammála. Sá merki árangur,
er náðst hefir, er ekki fenginn með
miklu tilraunastarfi, heldur að miklu
leyti fyrir hugkvæmni og dirfsku að
þreifa sig áfram. En nú höfum vér
fengið tilraunastöð í skógrækt og
margvíslega reynslu nær hálfrar aldar
um hvað beri að varast og hvert skuli
leita. Þetta getur vegið upp gegn þeim
erfiðleikum, sem einhver kólnun
loftslags kynni að hafa í för með sér.
Að minnsta kosti er alls endis óþarft
að vera með einhvern uppgjafartón í
umræðum um málið, eins og mér
virðist næstum vera kominn upp. Þó
eitthvað blási á móti, erum vér nú
margfalt betur í stakk búnir bæði til
sóknar og varnar en vér vorum fyrir
hálfri öld.
Það er flestum orðið ljóst, að ís-
lenskur landbúnaður stendur á tíma-
Framhald á bls. 266.
234 Heimaerbezl