Heima er bezt - 01.07.1985, Side 16

hafa viljað telja að Sigurður hafi selt en ekki gefið
Bessastaði.
Á fundi ríkisstjórnarinnar 18. júní 1941 var samþykkt að
veita hinni höfðinglegu gjöf viðtöku og
„forsœtisráðherra vill hér með fyrir þjóðarinnar hönd,
færayður innilegar þakkir fyrir hina stórmannlegu gjöf“
segir í bréfi forsætisráðuneytisins sama dag til Sigurðar
Jónassonar.
En ágreiningur sá sem var um val á aðsetursstað fyrir
þjóðhöfðingjann kom m.a. fram í bréfaskiptum Ólafs
Thors, atvinnumálaráðherra og Hermanns Jónassonar,
forsætisráðherra. Ólafur Thors segir í bréfi sínu 6. ágúst
1941:
„ . . . hefi ég frá öndverðu verið því með öllu mótfallinn,
að ríkisstjóri íslands yrði búsettur cnnarsstaðar en i
höfuðstað landsins. Ég beitti méi því gegn því að ríkið
keypti Bessastaði í þessu skyni og var því engu síður
andvígur að ríkið veitti jörð þessari móttöku sem „gjöf“
með þeim hœtti sem orðið er, enda tel ég að sú gjöf sé
fremur í orði en á borði, og óttast að hún muni til lítilla
farsœlda. Hygg ég að Bessastaðirnir verði orðnir mjög
dýrir áður en þeir verða taldir hæfa sem setur ríkisstjóra,
en muni þó vart til frambúðar.... Það er ekki véfengt að
œtla megi að meirihluti Alþingis hafi verið því sam-
þykkur að ríkisstjóri sæti á Bessastöðum og að „gjöf“
þessi vœri þegin. Hinsvegar er mér ekki kunnugt um
heimildir A Iþingis til margvislegra útgjalda úr ríkissjóði
er reynast munu óhjákvœmileg í sambandi við gjöfina.
Vil ég ekki sem ráðherra taka á mig ábyrgðina af þeim
útgjöldum, hvorki vegna lagningu vega nésíma, né neins
þess er að venju fellur undir mitt ráðuneyti. Lít ég einnig
svo á að hér sé um einstœðar ráðstafanir að rœða, er sá
meirihluti ríkisstjórnar og Alþingis verður að bera
ábyrgð á, sem að þeim hefur staðið og mun þvi leyfa mér
að víkja þeim beiðnum um heimild til fjárútláta er mér
bérast tilyðar, sem forsœtisráðherra. “
Forsætisráðherra svaraði þessu bréfi 21. ágúst og segir
m.a. að rétt sé
„að geta þess, að þegar málefni þetta var til umræðu á
A Iþingi, var ekki dregin dul á, að umbœtur á Bessastöð-
um yrðu kostnaðarsamar. Vænti ég þess, ef mál þetta
kemur á ný til umrœðu á Alþingi eða öðrum opinberum
vettvangi, að mér takist að færa sönnur á, að þœr um-
bætur, sem nauðsynlegar eru á Bessastöðum, hafi eigi
meiri kostnað í för með sér en bygging nýs ríkisstjóra-
bústaðar eða kaup á gömlu húsi, ásamt viðgerð á því.
Verða þó Bessastaðir ólíkt veglegra ríkisstjórasetur en
t.d. gamalt timburhús eða nýbygging fyrir sömufjárhœð
og viðgerðin á Bessastöðum mun kosta. “
Ýmislegt mætti rita um það sem á gekk „bak við tjöldin“
í sambandi við val á aðsetursstað fyrir þjóðhöfðingjann, því
að flestir vita að það er ekki hin opinbera saga, sem er
áhugaverðust, heldur sagan á bak við söguna.
Ólafur Thors barðist
hart gegn því 1941 að
Bessastaðir vœru gerðir
að embœttisbústað.
Rœtt hafði verið um
æskuheimili hans við
Fríkirkjuveg í því
skyni.
Hermann Jánasson
taldi Bessastaði,,ólíkt
veglegra ríkisstjóraset-
ur en t.d. gamalt timb-
urhús“. Atti hann við
æskuheimili Ólafs
Thors?
3000 krónur fengu
bœndurnir fyrir Geysi
og nokkra aðra hveri
árið 1894. Rúmum 40
árum seinna hafði Sig-
urður Jónasson svo
milligöngu um endur-
heimt þeirra - fyrir
8000 krónur.
Geysir
Nokkru áður en Sigríður í Brattholti barðist harðast gegn
því að Gullfoss yrði hinu fingralanga erlenda fjármagni að
bráð gerðist önnur saga í nágrenninu. Bændurnir á hinu
forna höfuðbóli Haukadal í Biskupstungum, Greipur og
Jón, ásamt föður sínum Sigurði Pálssyni á Laug, seldu hinn
9. apríl 1894 Mr. James Craig jr. í Castle Chambers í Belfast
á Irlandi hinn heimsfræga goshver Geysi í Haukadal,
ásamt Strokk, Blesa og Litla-Geysi (Óþerrisholu) með
nokkurri landspildu, fyrir þrjú þúsund krónur. Þau skilyrði
fylgdu að
„bóndinn í Haukadal hafi rétt til að hafa á hendi um-
sjónyfir hverunum fyrir hœfilega borgun þegar kaup-
andinn sjálfur eða menn hans eru fjarverandi. í öðru
lagi að bóndinn í Haukadal sitji fyrir allri hestapössun.
íþriðja lagi áskiljum vér, núverandi eigendur ofan-
nefndra hvera, oss og vorum örfum forkaupsrétt að
240 Heima er bezt