Heima er bezt - 01.07.1985, Blaðsíða 17

hverunum, ef kaupandinn eða hans erfingjar skyldu
vilja eða þurfa að selja þá afíur, fyrir sama verð og aðrir
bjóða. “
Afsal þetta er undirritað í Reykjavík.
Strax sama ár, 19. júlí, selur Mr. Craig þessa eign sína
Mr. Eliot Rogers í London fyrir fjögur þúsund krónur. Þar
næst afhendir Mr. Eliot Rogers 19. desember 1925 bróð-
ursyni sínum, Mr. Hugh Charles Innes Rogers, umrædda
eign og getur þess í skjalinu að hún sé fjögur þúsund króna
virði.
Það var fyrir milligöngu Sigurðar Jónassonar að þessi
maður afsalaði ríkisstjórn íslands Geysi gegn átta þúsund
króna greiðslu, sem Sigurður Jónasson gaf samkvæmt sér-
stöku bréfi. Afsalið hljóðar þannig:
„Eg Sigurður Jónasson framkvœmdastjóri, Reykja-
vík, geri kunnugt að ég fyrir hönd herra Hugh Charles
Innes Rogers í Beechcroft, Nitton, Bristol, samkvœmt
umboði dagsettu 15. ágúst þ.á. sel og afsala Ríkisstjórn
íslands tilfullrar eignar, hverina Geysi, Strokk, Blesa
og Litla-Geysi, sem öðru nafni nefnist Óþerrishola, allir
liggjandi í Biskupstungnahreppi í Árnessýslu, ásamt
landspildu þeirri, sem takmarkast þannig: að vestan af
beinni línu frá Litla-Geysi, 50 faðma í norður, norður
fyrir Blesa, að sunnan af beinni línu frá Litla-Geysi
sunnanverðum og UOfaðma í austur, þaðan 50 faðma
beint norður, en að norðan rœður bein lína þaðan og í
landamerkin að vestanverðu, norðanvert við Blesa, allt
eins og umbjóðanda mínum var afhent það með afsals-
bréfi 19. desember 1925.
Salan er þó bundin þessum skilyrðum: 1 fyrsta lagi,
að bóndinn í Haukadal hafi rétt til að hafa á hendi um-
sjónyfir hverunum fyrir hœfilega borgun, þegar eigand-
inn sjálfur eða menn hans eru fjarverandi. í öðru lagi,
að bóndinn i Haukadal sitji fyrir allri hestapössun.
Með því, að Ríkisstjórn íslands hefir greitt mér fyrir
hönd umbjóðanda míns hið umsamda kaupverð kr.
8.000,00 — átta þúsund krónur — að fullu, lýsi ég hana
réttan eiganda að ofannefndum hverum og landsspildu.
Þessu til staðfestu er undirritað nafn mitt í viðurvist
tveggja tilkvaddra votta.
Reykjavík 30. ágúst 1935
Sigurður Jónasson (sign.)
Skv. umboði.
Vitundarvottar:
Jón Árnason (sign.)
Valtýr Blöndal (sign.)“
Með skírskotun til skilyrða í afsalsbréfi fyrir hverunum
fór Sigurður Greipsson bóndi í Haukadal fram á að honum
yrði falin varsla Geysissvæðisins og var honum falin um-
sjón þess með bréfi dóms- og kirkjumálaráðuneytisins 30.
maí 1936. Hefur hann alla stund síðan verið umsjónar-
maður svæðisins, nema hvað Þórir sonur hans hefur annast
þetta hin allra síðustu ár.
Hinn 8. febrúar 1953 var skipuð nefnd „til þess að gera
tillögur um endurbætur við Geysi og stýra þeim fram-
kvœmdumHefur hún starfað síðan og komið ýmsu til
leiðar, þótt hlutverk hennar hafi oft verið erfiðara en ætla
mætti. Nefndin lét girða Geysissvæðið (15,3 ha.) vandaðri
girðingu, leggja veg og gera bifreiðastæði, einnig gangstíga
um svæðið og afmarka og merkja staði sem geta verið
hættulegir umferðar. Ingólfur Davíðsson grasafræðingur
var fenginn til þess að athuga gróðurfar innan girðingar-
innar og fylgjast með breytingum á því. Birki var gróðursett
í Laugafelli innan girðingar og hringsjá komið fyrir ofan
við Konungshver. Síðsumars 1963 var Strokkur endurlífg-
aður með því að bora 40 metra niður úr botni hans og hefur
hann gosið síðan, stundum um eða yfir 30 metra. Strokkur
var mesti goshver í Haukadal, næst á eftir Geysi, en á seinni
hluta 19. aldar dró úrgosum hans, uns nýtt líf færðist í hann
í jarðskjálftunum miklu 1896, en upp úr 1915 hættu þau
aftur.
Geysir lá að mestu í dvala 1915-1935, en þá örfuðu þeir
dr. Trausti Einarsson, Jón frá Laug og Guðmundur Gísla-
son læknir gosmátt hans með því að höggva rauf í skálar-
barminn og léttu þannig nokkru af vatnsþunganum af
hvernum. Gaus hverinn eftir þetta við og við i tuttugu ár,
en síðan urðu gos fátíð. Geysisnefnd samþykkti 22. október
1963 að láta bora í Geysi á sama hátt og Strokk, en þó
skyldi áður leita leyfis ríkisstjórnarinnar. Það leyfi fékkst
ekki og féll málið þá niður. En svo gerðist það um nótt í lok
ágúst 1981 að eftirlitsmaðurinn á staðnum fór í heimildar-
leysi og dýpkaði afrennslurás hversins með loftbor og tók
hverinn þá að gjósa á ný. Hefur verið reynt að gera við
skemmdirnar á hvernum svo að sem minnst beri á þeim.
Geysir og Gullfoss þyrftu að vera innan þjóðgarðs eða
þjóðgarða og ríkið að eignast nægilegt land á þessu svæði til
þess að unnt sé að koma við æskilegum endurbótum við
þessa tvo merku staði. Þótt ekki sé lengur hætta á að Geysir
verði seldur útlendingum, þá hefur verið ótrúlega erfitt að
koma sæmilegri skipan á mál í nágrenni Geysis og vita þeir
það best sem verið hafa í Geysisnefnd. Er engin varanleg
lausn á því önnur en að ríkið eignist allt land við Geysi og
vatnsréttindi, en nú er þetta í eigu ýmissa, þótt leyfi fengist
á sínum tíma til þess að girða svæðið.
Þessar línur eru ritaðar til þess að minna á höfðingsskap
Sigurðar Jónassonar, forstjóra, sem gaf ríkinu bæði Bessa-
staði og Geysi. Færi vel á því að mynd af honum yrði
komið fyrir á hverasvæðinu við Geysi, á líkan hátt og
komið hefur verið fyrir mynd af Sigríði í Brattholti við
Gullfoss.
17. maí 1985,
Birgir Thorlacius.
Heima er bezt 241