Æskan - 01.02.1973, Blaðsíða 4

stjóm Austurrlkis réðl yfir bikblöndu i tonnatali, sem talin
var einskls virði, þar sem úranium hafði verið unnið úr
henni. Þar sem þau voru ekki að leita að úraníum, heldur
nýju óþekktu frumefni, var þessi „úrgangur" einmitt það
sem þau þurftu á að halda. Þau urðu aðeins að greiða
flutningskostnaðinn til þess að fá það. Og brátt fóru að
berast til þeirra mörg vagnhlöss af svartri leðju, sem helzt
llktist götufor.
Þennan úrgang frá úraniumvlnnslunni varð nú að byrja
á að hreinsa. Marie og Pierre Curie mokuðu þessari ó-
hreinu leðju i risastóra potta með efnablöndu í og hituðu
þetta á gamalli kolakyntri eldavél. Síðan varð að hræra
i þessu langan tíma. Þefillan reyk lagðl upp úr pottunum,
svo þau áttu erfitt um andardrátt og fengu tár i augun.
Þegar bikleðjan hafði soðið nógu lengl, varð að sía hana
varlega gegnum sáld og síðan hreinsa og prófa allt að
nýju. Nokkrir dropar af áður ókunnu efni voru þeim dýr-
mætur árangur af erfiðinu. Þeir voru settir i vandlega lokuð
tilraunaglös til geymslu. Fyrsta veturinn veiktist Marie af
lungnaþólgu og var mjög lasburða i nokkra mánuði. En
strax og hún fór að hressast byrjaði hún að nýju að starfa
við soðkatlana í hinum reykfyllta tilraunabragga. Árið eftir
fæddist fyrsta barn hennar, Irene, en viku eftir fæðinguna
var Marie aftur tekin til starfa i tilraunastofunnl. Til allrar
hamingju fluttist Curie afi til þeirra skömmu siðar. Hann
var ávallt tllbúinn að líta eftlr barninu, meðan Marie var
við vinnu sína. Og barn þetta, Irene, átti eftir að vinna
eðlisfræðiverðlaun Nobels 1935 ásamt manni sínum.
Árið 1898 sagðl Pierre Curie lausu kennaraembætti sinu
og vann í átta löng ár áfram með konu slnni. Þau höfðu
Pierre Curie (1859—1906)
vann ásamt konu sinni að því
í tilraunabragga, að vinna
„geislavirkt efni" frumefni úr
bikblöndu.
Fyrir árangur sinn vlð að vinna
hreint radium frumefni, fékk
Marie Curie Nobelsverðlaun
öðru sinni.
hafði komizt að þvi, að þessi moli hlyti að senda frá sér
ósýnilega dularfulla geisla. Af tilviljun hafði hann nefni-
lega látið úraniummola ofan á filmuplötu, sem vafin var
inn i svartan pappír og enn var ekkl farið að setja Ijós á.
Næsta morgun kom I Ijós, að platan var orðin svört, eins
og hún hefði fengið Ijósmeðhöndlun! Augsýnilega hlaut
úraniumið að hafa sent frá sér geisla, sem farið höfðu i
gegnum svarta papplrinn.
Becquerel endurtók þessa tilraun með bikbiöndu, sem
úranfum er unnið úr. Þessi blanda verkaði jafnvel enn sterk-
ar á plötuna. Það hlaut að vera eitthvert efni í blöndunni,
auk úraníumsins, sem einnig gaf frá sér geisla. Hann ræddi
þessar ágizkanir sinar við Curie-hjónin, sem voru mikið
vinafólk hans. Þeim fannst einnig þetta fyrirbæri mjög dul-
arfullt. Hvers konar gelslar voru það, sem fóru f gegnum
hluti, sem aðrir Ijósgeislar komust ekkl ( gegnum?
Marie Curie reyndi öll frumefni, sem þekkt voru, og komst
að raun um, að það voru aðeins úranium og thoríum, sem
höfðu þessa geislunareiginleika, er hún nefndi geislavirkni.
Becquerel taldi nú, að i bikblöndunni væri annað frumefni,
sem hefði meiri geislavirkni en úraníum. Maria lagði nú I
að reyna að finna það.
Pierre Curie kenndi um þetta leyti eðlisfræði við háskóla,
en notaði hverja stund, sem honum gafst, til þess að að-
stoða konu sína við tilraunirnar.
Stjórn háskólans lét honum í té geymsluskúr á bygging-
arlóð skólans, sem illa hélt vatni eða vindi, en það var eina
plássið, sem þau gátu fengið endurgjaldslaust, og þau
tóku boðinu þakksamlega. Næst lá fyrir að útvega sér bik-
blöndu, en hvar? Að kaupa hana hefði verið þeim fjár-
hagslega um megn. Þá fréttu þau af tilviljun, að ríkis-
2