Æskan - 01.03.1988, Blaðsíða 36

fer maður að hokra og eignast konu
og börn. Mann langar til að eignast
jarðarpart og skepnur og heldur
áfram að basla og strita og mann
langar til að lesa margar bækur og
fræðast og geta ráðið gátur lífsins. En
svo er maður allt í einu orðinn gamall
og blindur, börnin eru horfin, konan
dáin, jarðarskikinn seldur og blessað-
ar skepnurnar. Maður sér ekki sólina
framar en finnur þó til hennar,
hvernig hún yljar og gleður.“
„Ég skil þig ekki, Gísli blindi. Er
þetta lífið?“
„Láttu það ekki á þig fá, Gerður
litla. Þú ert ung og lífið er skemmti-
legt, þrátt fyrir allt, þó að maður beri
ekkert úr býtum og verði blindur og
örvasa. Ég er sáttur við lífið, sáttur
við Guð og menn. Bíddu við, telpa
mín. Þú hefur sjónina. Þú sérð blóm-
in sem springa út á vorin og brosa
við sólinni en svo fölna þau og deyja
á haustin. Svona er lífið.“
„Nú erum við komin alla leið út að
Felli,“ sagði Gerður litla.
„Mamma mín sagði að ég mætti
hlaupa fram að Fellskoti og leika mér
þar við krakkana á meðan þú stendur
við á Felli. Svo kem ég aftur og sæki
þig fyrir rökkur.“
„Þakka þér fyrir fylgdina, Gerður
mín. Nú er bjart, ég finn hlýjuna í
andlitið og ég veit þegar húmar. Ég
finn það þó að ég sjái ekki mun dags
og nætur. Leiktu þér, Gerður mín.
Það verður víst glatt á hjalla í kotinu
hjá ykkur börnunum.“
„Já, við förum í marga leiki,
skessuleik og fuglaleik, feluleik og
eltingaleik og svo komum við að
sækja þig og leiðum þig kannski á
milli okkar. Ég skal ekki gleyma þér,
Gísli minn.“
„Þakka þér fyrir, Gerður litla. Nú
fer ég inn í bæ og skrafa um gamla
daga við vini mína og rifja upp liðinn
tíma þegar ég gat líka hlaupið og far-
ið í eltingaleik um hlíðar, holt og
móa við lömb og sauði - og engin lítil
meyjarhönd þurfti að leiða mig,
gamlan fauskinn.“
„Vertu sæll á meðan, Gísli blindi.“
„Vertu sæl, Gerður litla. Við hitt-
umst aftur þegar kvölda tekur.“
í riti Ungmennafélags íslands, Skin-
faxa, birtíst fyrir nokkru fyrirlestur sem
Pálmi Frímannsson læknir í Stykkis-
hólmi fluttí á afmælisráðstefnu UMFÍ.
Nefnist hann íþróttír eru heilsugæsla.
Við viljum hér endurprenta hluta þessa
fyrirlesturs sem sannarlega er verður
umhugsunar.
Pálmi hóf mál sitt með þessum orðum:
„Lífshættír okkar geta haft veruleg
áhrif á heilbrigði okkar og líkamlega
getu. Peir geta orsakað sjúkdóma og flýtt
fyrir dauða okkar og einnig stuðlað að
lengra lífi og meira heilbrigði. Þekking
okkar á því hvernig heilbrigðir h'fshættír
eru er að aukast og breytast. Fyrir 40-50
árum töluðu menn ekki um að reykingar
væru hættulegar. Og trúlega munu ein-
hverjir saklausir hfshættir okkar í dag
verða gagnrýndir eftír 20-30 ár og síðar.
Hreyfing og áreynsla er örugglega eitt
af því sem getur haft jákvæð áhrif á
heilsu okkar, hfslengd og velhðan. Und-
anfarna áratugi hefur aukin vélvæðing
breytt h'ferni margra verulega. Stór hluti
vinnandi manna ekur til og frá vinnu á
bíl, vinnur sitjandi eða í kyrrstöðu við
vélar og eyðir frístundum sínum meira
og minna við að sitja og horfa á sjónvarp
eða myndband. öll þátttaka í einhvers
konar íþróttum er þarna til bóta, jafnvel
bara 1-2 klukkustundir í viku.
Reykingar spilla heilsu manna meira
en flest annað. Þær eru nú orðnar mun
sjaldgæfari en áður hjá börnum og ungl-
ingum og notkun tóbaks mun væntan-
lega stórminnka næstu áratugi. Þeir sem
hafa reykt í 2-4 áratugi hafa margir feng-
ið kransæðasjúkdóm eða lungnakrabba-
mein og dáið. En reykingar minnka á ör-
fáum árum úthald og þol íþróttamanna.
Þess vegna er mikilvægt að þjálfarar reki
harðan áróður gegn reykingum. Sjálfsagt
mál er líka að banna reykingar á ung-
mennafélagsfundum og á öllum sam-
komum barna og unglinga, já, jafnvel á
öðrum skemmtunum líka.
Áfengisneysla hefur aðeins neikvæð
heilsufarsleg áhrif á fólk. . . .
íþróttamaður, sem verður drukkinn,
hefur ekki möguleika á að bæta árangur
sinn með æfingum í um það bil fimm
daga á eftír. Til að auka getu sína þurfa
íþróttamenn því að halda sig frá áfengis-
neyslu að mestu eða öllu leytí.
Svohtið ber á því að keppnislið, eða
ýmsir í þeim, notí áfengi tíl að fagna
sigri eða samhryggjast yfir tapi. Þetta
þyrftí að hindra eftír því sem mögulegt
er. Hætt er við að þeir blautustu í liðinu
stjórni þessum aðgerðum og hafi þannig
slæm áhrif á aðra hðsmenn. Þýðingar-
mikið er að stjórnir ungmennafélaga
reyni að útiloka alla áfengisneyslu í sam-
bandi við keppnisferðir og mót, og jafn-
vel skemmtanir. Hið sama gildir að sjálf-
sögðu um alla aðra vímugjafa.
Mataræði er enn eitt sem hefur áhrif á
heilsu manna en tengist reyndar ekki
starfi ungmennafélaganna mjög mikið.
Helstu gallar á mataræði hjá íslensku
þjóðinni nú er ofneysla á hitaeiningum
sem leiðir til offitu, of mikið át á dýra-
fitu sem eykur likur á kransæðasjúk-
dómum og of mikil sælgætísneysla sem
ýtir undir tannskemmdir og offitu.
Forðast ættí sælgætíssölu í íþróttahúsum
og félagsmiðstöðvum og þjálfarar ættu að
hvetja fólk tíl að borða hollan mat frem-
ur en sælgætí. Fleiri atriði væri eflaust
hægt að nefna en ég læt þetta duga. Vera
kann að einhverjum þyki ég hafa tekið
harða afstöðu í vissum málum. Ég held
að auðvelt sé að standa við allar þessar
fullyrðingar. Við skulum heldur horfa
fram í tímann og hugsa um hvernig
íbúar landsins eftír 100 ár munu h'ta á
h'fshættí okkar í dag. Ég vil líka fullyrða
að það sé hlutverk UMFÍ og einstakra
ungmennafélaga að lagfæra ágalla í h'fs-
háttum manna svo að íbúar landsins geti
átt von á heilbrigðara og lengra h'fi.“
Við þetta er því einu að bæta að hlut-
verkið, sem Pálmi nefnir í lok greinar-
innar, er að sjálfsögðu einnig á herðum
allra samtaka sem annast æskulýðsstarf -
og láta sig málefni æskufólks varða. Og
árangri verður þá best náð er forystu-
menn ogfulltíða félagar samtakanna ganga
á undan með góðu fordæmi.