Æskan - 01.01.1991, Qupperneq 28

Umsjón: Óskar Ingimarsson
Á undanförnum misserum hefur oft
verið rætt og ritað um hvali og
veiðar á þeim. har hefur fyrst og
fremst verið miðað við þær teg-
undir sem nytjaðar eru til mann-
eldis. Hvalurinn, sem hér verður
fjallað um, er naumast í þeim hópi.
Raunar hefur það verið trú meðal
flestra þjóða - og það í margar ald-
ir - að kjöt hans væri eitrað og því
óhæft til matar. Grænlendingar eru
þó undantekning; þeir borða hann
með bestu lyst.
Nú er víst kominn tími til að
Ijóstra upp nafni hvalsins. Hann
heitir náhvalur og telst til svo-
nefndrar hvíthvelaættar. Náhvalur-
inn er um 5-6 metrar á lengd að
jafnaði og nokkuð gildvaxinn. Höf-
uðið er stutt og snubbótt, munnur-
inn lítill og nærri láréttur, stirtlan
sterk og sporðurinn vel þroskaður.
Bakhyrnu vantar. Liturinn er hvít-
grár, getur samt verið nokkuð
breytilegur og lýsist með aldrinum.
Náhvalurinn er frægastur fyrir
hina löngu skögultönn sína sem
stendur beint fram úr snjáldrinu á
tarfinum og er með skrúfvindingi.
Hún nemur oft um helmingi af
lengd dýrsins. Ekki er vitað um
hlutverk hennar þó að ýmnsar
skýringar hafi komið fram. Meðal
annars hafa menn getið sér þess til
að hvalurinn noti hana við að gera
öndunarop á ísinn eða hann leggi
hana upp á ísskörina til aó halda
sér á floti þegar hann hvílir sig.
Sumir hafa látið sér detta í hug að
tarfarnir noti hana í bardaga um
fengitímann eða til varnar gegn ó-
vinum.
Náhvalstönn hefur löngum þótt
mesti dýrgripur. Hún var áður fyrr
talin sama eðlis og tönn einhyrn-
ings sem var alþekkt goðsagnadýr.
Mikill töfrakraftur átti að fylgja
henni og hún var m.a. mulin og
gert úr henni kynörvandi lyf sem
selt var dýrum dómum. Þessi trú er
enn viðloðandi sums staðar í Aust-
urlöndum.
Heimkynni náhvals eru norður-
heimskautssvæðið og hann sækist
eftir að komast á nyrsta hjara og
vera þar sem sjór er ískaldur. Hann
fer meira að segja norður fyrir
Grænland og kanadísku heim-
skautseyjarnar og að Franz Jósefs-
landi en öll þessi svæði eru norðan
80. breiddarbaugs. Náhvalireru að
því leyti ólíkir flestum öðrum hvöl-
um að þeir halda á suðlægari slóð-
ir að sumrinu, allt að suðurodda
Grænlands. Þeir maka sig á þessu
ferðalagi og kýrnar bera á næsta
sumri eftir 14 mánaða meðgöngu-
tíma.
Smokkfiskur er aðalfæða náhvals
en hann étur einnig ýmis önnur
lægri dýr, svo og fiska, og þá eink-
um skötur og þorskfiska. Sjálfur
verður hann m.a. háhyrningum og
ísbjörnum að bráð.
Náhval hefur rekið nokkrum
sinnum á land á íslandi eða hann
orðið fastur í veiðarfærum. Ekki er
lengra síðan en 1976 að tvo ná-
hvali rak upp í fjöru á Geldinga-
nesi við Reykjavík.
Einhver kann nú að velta fyrir sér
hvernig standi á þessu hálfóhugn-
anlega nafni: náhvalur. Áður fyrr
var því trúað að hvalirnir lifðu á
líkum (náum) manna sem drukkn-
uðu í sjó. Það sýnir vanþekkingu
manna á útbreiðslu hvalsins því að
varla hefur verið mikið um skipa-
ferðir í nyrstu höfum á þeim tíma.
Náhvalur.
28 Æskan