Muninn - 01.05.1960, Blaðsíða 15

RAFMAGN OG RAFMAGNSLEYSI
Uppúr heimsstríðinu fyrra gerðust þau
tíðindi á íslandi, að fólk fór að búa í hús-
urn og klæðast fötum. í heilum byggðarlög-
um hættu menn jafnvel að hafa lús og deyja
úr ófeiti. Einstaka maður gekk svo langt að
bursta í sér tennurnar og kaupa sér stígvél.
Þetta var mikil bylting fyrir þjóð, sem hafði
búið í moldarkofum og haft vond klæði
þúsund ár. En heimtufrekjan óx, og nú
hættu menn að láta sér nægja tunglið og
koluna og vildu hafa eins bjart á nóttunni
og á daginn.
Því að þrátt fyrir þúsund skammdegisvet-
ur hafði þjóðin ekki lært þá list að sjá í
myrkri.
En einmitt um þessar mundir bar svo til,
að einhver danskur verzlunarstjóri lét
senda sér tæki frá Danmörku, sem gat búið
til miklu bjartara ljós en áður hafði þekkzt
hér utan sólarljóss. Frúin þoldi svo illa
loftslagið og myrkrið. Og menn komu og
skoðuðu undrið og fundu ámótleik tungls
og stjörnu hjá þessu fína, útlenda Ijósi.
Það voru uppgangstímar, næstum veltiár.
Menn, sem áður höfðu gengið slyppir og
snauðir frá borði og tæplega haft efni á að
veita fjölskyldunni spéspegil í munaðar-
skyni, komust í álnir og keyptu sér jafnvel
lítinn postulínshund og skilirí af Jóni Sig-
urðssyni og Kristjáni tíunda í stofuna.
Efnamenn dreymdi á laun um að lýsa
upp hjá sér með þessu fína ljósi, sem kall-
að var rafmagnsljós.
Og í fyllingu tímans risu af grunni hing-
að og þangað, þar sem nóg var til af pening-
um, fyrsta flokks stórhýsi, kjallari, tvær hæð-
ir og sú þriðja undir burst, allt úr járn-
bentri steinsteypu með tvöföldum veggj-
um, þiljað með krussfíner, gólfin lögð með
linóleum, baðherbergi handa frúnni, mið-
stöðvarhitun, heitt og kalt vatn, rafmagns-
ljós.
Og hver apaði annan, og loks þótti eng-
inn í mannatölu, nema hann hefði raf-
magnsljós. Nú hafa víða, einkum meðfram
ám og vötnum, verið byggðar hallir, sem
búa til rafmagn, sem rennur eftir vönduð-
um háspennulínum inn á hvert heimili,
jafnvel til skuldugra manna upp um afdali.
Svona er sagan um rafmagnið á íslandi.
Það er sagan um efnalega framsókn fátækr-
ar þjóðar á öld byltingakenndra framfara,
um ferðina til hins nýja íslands. Og raf-
magnið er tákn nýja tímans. Það er lausnar-
orðið, sem sífellt klingir í eyrum. Menn
segja, að það sé auður þessa fátæka lands, sá
hyrningarsteinn, sem framtíðarhöllin skuli
standa á.
Með því að virkja þær ár, sem íslending-
ar hafa notað til þess eins að kæfa sig í síð-
ustu þúsund ár, á að fá reiðinnar býsn af
dýrmætri orku.
Og fossum, sem alltaf hafa þótt heldur til
bölvunar, er nú líkt við olíu, gull og kol.
Rennandi vatn, sem áður var helzt haft til
að afvatna tros, er nú auðlegð þjóðarinnar.
„Vatn, sem rennur um rauða nótt út í hyl-
djúpt haf.“
Þar felst sú orka, sem getur knúið heims-
ins mestu vélar.
Þær eiga að færa framtíðarbörnunum
brauð. Það eru runnir upp bjartari tímar í
bókstaflegri merkingu.
Skammdeginu hefur verið sagt stríð á
hendur.
Meira að segja kýr, sem samkvæmt
margra alda reynslu mega ekki hafa nema
sem minnst samband við ljós og loft, eigi
þær að gefa nyt, hafa nú hangandi ljósaperu
yfir jötunni sinni.
Svona eru tímarnir orðnir breyttir.
Sumir taka það sem guðlega opinberun,
að einmitt á landi eins og íslandi, þar sem
sólin sést ekki að nokkru gagni nema hálft
M U N I N N 87