Heimilisblaðið - 01.05.1961, Blaðsíða 13

eröld ilmsins
■^EPskynjunin er e. t. v. næmust allra
syknjana vorra. Heilbrigður og eðlilegur
ttiaður getijr greint ilminn af 1/200 millj-
ónasta hluta úr rósviðarsmjörsgrammi —
°e svo lítið magn af moskus sem 0,000,-
°°0,000,000,000,01 gramm. En metið á þó
k^ennisteinsblandan merka'ptan: 460,000,-
*^0. hluti af milligrammi nægir til að hafa
áhrif á þefskynjunina!
Samt sem áður bendir margt til þess, að
við séum að glata þefskyninu. Vel þjálfað
nef nútímamannsins getur án efa greint
^ismun á tugum lyktartegunda. En þefj-
unartækni okkar má þróa næstum ótrú-
ie6a vel. Blint fólk „sér“ í rauninni með
nefinu, og við störf þar sem næmt nef er
skilyrði fyrir góðri frammistöðu — t. d.
Vlð mjólkur-, olíu-, vín- og ilmvatnaiðnað-
'Hn — getur nef sérfræðingsins greint allt
að 9000 mismunandi lyktartegundir.
. Lyktar-,,tæki“ okkar er hið eina af skiln-
lngarvitunum, sem vísindamenn ekki geta
£ert neina eftirlíkingu af, ellegar bætt upp
111 eð neinni véltækni. Ekkert tæki þekkist,
sern getur sundurgreint þúsundir tegunda
ilmi og uppgufun. Ofarlega í nefinu er
^iimhimnublettur á stærð við lítið frí-
^fki. Undir slímhimnu þessari er fjöldi
ílöngum frumum, sem hver um sig skýt-
p1 3-—5 „þefhárum“ upp á yfirborðið.
^Umur þessar hafa svo aftur samband
10 haugaþræði. Hvor nasholan um sig hef-
1 Umráð yfir 1900 taugastöðvum, sem
a 24 tengsl við heilann. Það, sem við
^JUium lykt af, myndar eins konar „ský“
st ^eindum, og það er einmitt hinn sér-
ði útbúnaður þessara sameinda, sem
hv- ^uiarfuHum hætti tjáir heilanum, um
uða lykt er að ræða hverju sinni.
haj.^hyn.iunin, bragðið og sjónin eru
nokk
iítið tengdar skynjanir. I myrkri er
revl/.Urn ve&inn sama, hvaða tóbak maður
get lr’ 0íí Jaínvel færustu vínþekkjendur
a bá ekki fundið mun á hvítvíni og púrt-
víni. Þegar við tyggjum matinn, losnar um
lyktarefni, sem berast upp 1 nefið í hvert
sinn sem við kingjum — og þá fyrst njót-
um við þess að borða og drekka ilmandi
fæði. Séum við illilega kvefuð, verður jafn-
vel hinn gómsætasti réttur aðeins sem volgt
og þykkt hlaup uppi í okkur.
Svo er fyrir að þakka samstarfi nefs,
tungu og auga, að við getum með gleði
notið gróðurilmsins á vormorgnum, andað
að okkur ferskum ilmi af nýslegnu heyi,
bylgjandi reyk úr tóbakspípunni eða harp-
ixreyknum af grenitrénu á jólunum. Og i
heila okkar er ,.spjaldskrá“ yfir sérhverja
þá lykt, sem við höfum kynnzt, þannig að
við getum sundurgreint hana óðara er við
finnum hana, og skipað henni sinn sess,
sé hún öldungis ný fyrir okkur.
Samt sem áður tekst þefskynjun vorri
ekki að greina nema brot af því, sem sum-
ar dýratugundir eru færar um. Meðal spen-
dýranna á fíllinn það met að geta greint
lykt í hálfs kílómeters fjarlægð. En það
sem fiðrildunum tekst á þessu sviði, hlýt-
ur að undra jafnvel hinn tortryggnasta
náttúruskoða. Lesið bara, hvaða niðurstöðu
einn fiðrildasérfræðingur komst að:
Hann lokaði nýklakið næturfiðrildi í eld-
stokk, en aðeins skamma stund. Er hann
hafði tekið fiðrildið aftur úr stokknum,
stakk hann honum tómum í vasann, fór í
þykkan yfirfrakka og tók sér þvínæst
göngu út með skógarjaðrinum. Ekki hafði
hann gengið lengi, er tugir karlfiðrilda af
sömu tegundd tóku að sveima kring um
hann. Þeir fundu — jafnvel úr margra
kílómetra fjarlægð — angan þá, sem kven-
fiðrildið hafði skilið eftir í eldspýtustokkn-
um. Enda þótt angan sú, sem var í stokkn-
um, þyrfti fyrst að fara gegnum buxur
mannsins og frakka, rötuðu karlfiðrildin
á rétta uppsprettu þess ilms, sem barst
þeim!
Blóðhundurinn hefur ekki, eins og marg-
ir halda, hlotið sitt skelfilega nafn af því,
að hann sé blóðþyrstur, heldur sökum þess
að hann hefur „gott blóð“ í æðum og þar
af leiðandi hina betzu hæfileika þroskaða
í ríkum mæli. Hann á auðvelt með að þefa
uppi fótspor sérstaks manns í fjölförnustu
umferð. Þar sem þefflöturinn í nefi okkar
Milisblaðið
101