Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1916, Side 85

IUUNN|
l)völ mín í Danmörku.
381
skildu — eða misskildu. Var þar mikið úrval saman-
komið liinna mentuðustu Hafnarbúa. Helzla efni
tölunnar var um stefnu skáldskapar og lisla í Evrópu,
svo og um heims- og lífsskoðanir. Um siðbætur
lalaði Brandes hvorki þá né síðan, heldur um frelsi,
listir og rétlindi. Þegar hann talaði um lifsskoðanir
þeirra »fáu manna, sem hugsuðu fyrir þjóðirnar«,
man ég, að hann komst svo að orði: »Mannkyninu
virðist nú líkt farið eins og arnarungum í bjarg-
lireiðri, sem enn eru ólleygir og livorki komast upp
né ofan; undir lluginu fyrir neðan er hafsins liyldýpi,
en vilji jieir upp á fjallsbrúnina, verða vængstúfarnir
þeim að bana«. Lifið er 1 jóstýra, sagði Brandes, sem
endar i myrkri. »En« — bælti hann við — »heimt-
um f r e 1 s i — f r e 1 s i! Nóg eru böndin eftir að leysa;
treystum framlíðinni, og sjáum svo til!« A jiessa Ieið
skildu og blöðin ræðu |)essa og kváðu kenninguna
nálgast rússneskan nihilismus, enda botninn vera
suður í Borgarfirði. En bvað sem þeim dagdómum
leið, þá varð Jiessi unglingur mesti ritsnillingur Dana
í 30—40 ár eftir þennan dag, — ritsnillingur, sem
skóp nýlt tímabil i fagurlislum l)ana, ef ekki allra
Norðurlanda. En auk hælileika hans og orðsnildar,
var hann eins og kallaður til að kveikja eldfjör í
öðrum með sínum eldi og andagift: menn fóru að
hugsa, efa, reyna krafta sína og keppa hver við
nnnan. Hann var frumherjinn, en fylgdarsveil hans
kom livaðan æva að og ruddist með honum fram fyrir
skjöldu. lJá pilla, sem fremstir voru í fylking hans, nefndi
bann sjálfur Ruðningsmenn (Gennembrudsmænd). En
hvað v i 1 d i og hvað g e r ð i Brandes og fylgismenn
bans? Nú og jafnan hafa verið deildar meiningar
l,ni jiað. Eg liygg rétlast sé að svara því á jiessa
leið: Hann vildi Ieiða nýja menningar- og frjálsræðis-
strauma inn í land sitt, inn í hugsun þjóðarinnar og
félagslíf, inn i skáldskap og lislir, inn í stjórnarfar