Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1916, Side 86

382
Matth. Joehumsson:
| IÐUNN
og þjóðlíf. Og þetta gerði hann, þólt inisjafnlega
útseldist, eins og jafnan verður urn mikilmennin;
einum er jafnan starfs meinað, þegar sem mest skal
vinna. Og ömurlegt er fyrir þá, sem þá voru ungir
eða á bezta aldri, að lieyra nú minni háttar menn
tala um manninn með eldsálina eins og gamahnennið
Brandes, sem nú sé úr sögunni! Nei, slíkir menn
fara ekki svo íljótlega úr sögunni! Hinn svo nel'ndi
realismus Brandesar og lians jafnaldra breylist eða
gleymist; en hin betri áhrif hans deyja seint. En að
vísu var honum ekki alt gefið; hann var einrænn og
skorti meðal annars rót í sinu landi, og þá tak-
mörkun og trú, sem er máltur og megin hvers þjóð-
ernis. Hið dýpsta og sérkennilegasla í eðli norrænna
þjóða álti hann livorki né skildi. Hann var gagn-
stæður öðru mikilmenni aldarinnar í Danmörku:
Gamla Grundtvig, skildi ekki hvað liann fór og brosti
að sérvizku lians og forneskju. En sá liinn aldni
þulur hafði líka verið í andans víkingu, átt líka einn
við marga og ótal orustur liáð — löngu fyr en Bran-
des var borinn. Og það er af mér að segja, að þólt
mér fyndist mikið til beggja þessara skörunga koma,
rétti ég ætíð liiklaust Grundtvig kransinn, fyr en liin-
um. Einmitt þetta Hafnar-ár mitt kynti ég mér mcð
kappi báða þessa merkismenn, annan í broddi lífsins,
en hinn á grafarbakkanum. Takmarkanir hvors um
sig virtust auðséðar, enda skorti hvorugan eldinn eða
andríkið, og báðir voru einarðir og lireinskilnir; en
hins vegar voru þeir svo ólíkir menn, að engum þarf
að leynast, að gagnstæðari merkismenn liafa líklega
aldrei uppi verið á Norðurlöndum. Grundtvig do
þegar Brandes byrjaði, en hvorir munu lengur lifa?
Það sýnir tið og framtíð.
Brandes var þarfur á sínum tíma til að velcja,
fjörga, kveikja nýtt líf, stækka sjónliring manna