Iðunn : nýr flokkur - 01.09.1931, Blaðsíða 118

312
Bækur.
iðunn
vera sú, að fram að siðustu tímum hefir verið lítill markaö-
ur fyrir bækur um stríðið. Pað hefir ekki staðið á hermönn-
unum að segja frá — fremur á almenningi að lesa og kaupa.
Nú er styrjöldin komin í hæfilega fjarlægð til að vero
gott yrkisefni. Og f>að sýnir sig, að hún er hrein gullnáma
fyrir skáld. Margar af stríðsbókunum — bækur Remarque’s
ekki sízt — standa hátt sem listaverk. En sem stríðsrit eru
f>ær flestar máttlausar, hálfvolgar, lítils nýtar. Engin peirra
keyrir lesandann upp að vegg og rekur upp í snjáldrið á hon-
um eins og kreptan hnefa spurninguna: Vinnur pú á móti
styrjalda-æðinu? Hvað gerir pú til að uppræta orsakir ó-
friðarins, svo að liann verði landrækur ger úr mannheimi?
Ei' stríðshöfundarnir gerðu þessar óþyrmilegu kröfur, er
óvist, að peim væri liossað svo hátt. En til ]>ess eru þeir all
of heflaðir. Bækur peirra eru stjllilegar frásagnir, frekar en
logandi ákærur — „mannleg málsskjöl", rík af sálfræðilegum
athugunum, frekar en org pess, sem engist í kvölum. Þeir
framreiða ógnir stríðsins í umbúðum fágaðrar listar, og lilut-
leysið og hógværðin skín út úr þeim. Þessvegna verða bæk-
urnar líka ágæt markaðsvara. Hæfilegur skamtur af skelfing-
um er bara heilsusamlegur — ofan á góðan miðdegisverð.
Jafnvel Jarislav Hasek, sem sýnist ekki vera tiltakanlega
pjáður af virðingarsemi, hvorki gagnvart guði né mönnum.
hefir ekki gefið hatri sínu á ófriðnum beina útrás. Hann tek-
ur pann kostinn að láta sem hörmungar stríðsins séu ekki
til og snýr öllu upp í kátleg skrípalæti og spaugilegt kjaft-
æði, sem lætur lesandann veltast um af hlátri, en tendrar
honum enga heilaga bræði í brjósti.
Stríðshöfundum er hrósað fyrir, að peir skrifi ekki ádeilu-
rit. En raunsönn lýsing á ófriði vorra tíma hlýtur annað
hvort að vera hatröm og brennandi ákæra eða vonleysis-
andvarp bugaðs manns, sem ekki lengur megnar að rísa 1
hatri og prjózku gegn brjálæðinu. Og pað parf meira en lít-
inn móralskan sljóleika til að hrósa manni fyrir pað, að hann
er bugaður, að hann hefir mist hugrekkið til að hugsa og
draga rökréttar og sjálfsagðar ályktanir af eiginni reynslu.
Rúm Iðunnar er protið, áður en ég kemst að efninu. En
lesið bók Remarque’s. Hún er glæsilega skrifuð og girnileg
til fróðleiks,
Á. H.