Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1930, Blaðsíða 40

150
Um tregðu.
IÐUNN
íslendinga í listum, þá er hitt ekki síður réttmæli, sem
gáfaður maður hefir bent á, að kjörvopnin hafa jafnan
verið tvíeggjuð — þeim mátti beita til hamingju og
hörmungar. Og um þetta kjörvopn á það áreiðanlega við.
Þegar kveðskapurinn er taminn og tempraður með að-
haldi, viðspyrnu, tregðu vitsmunanna, þá er hann dýr-
legur gripur. Þegar þeirri tregðu sleppir, er hann næsta
viðsjárverður. Þetta stafar af því, að þrátt fyrir fegurð
kveðskapar er aðeins mjótt eiði milli hans og hinna
frumstæðustu hvata í sál vorri.
Vér verðum þessa varir, er vér hlýðum á kvæði, sem
er hályriskt og ekkert nema lyriskt. Hugurinn tekur að
dillast eftir hljómi orða, en missir tökin á skýru sam-
hengi hugsana. Tregða vitsmunastarfsins leitar undan,
en við tekur nautn villimannsins af hrynjandinni. Ef til
vill má rekja þetta lengra en til villimannsins. Eins og
Sig. Kristófer Pétursson bendir á, í forspjalli að bók
sinni, er augljós hrynjandi í allri ytri náttúru — í falli
fossins, brimi og föllum sjávar, vindi o. s. frv. Hvað um
það, hitt er víst, að hin upprunalega, frumstæðilega hvöt
mannsins er að finna hræringum sálar sinnar tjáning í
ljóðmæltu hrópi, en ekki í prósa. En fyrir mínum hug-
skofssjónum er það svo, að prósa sé uppreist manns-
sálarinnar gegn hinni frumstæðilegu fallandi í allri skyn-
lausri náttúru. En þessi hvöt nær valdi á oss, þegar vér
höfum uppleyst tregðuna í skapi voru. Vér getum fram-
kallað þessa upplausn með sérstakri sefjun, sem heitir
hrifning eða stemning, eða notað til þess eitur. Ollum
er kunnugt um, að mörgum verður næsta létt um að
yrkja, þegar vín hefir deyft gáfur þeirra. Samband hugs-
ananna verður ekki lengur rökrétt eða skynsamlegt
samhengi, heldur fellur starfsemi heilans ofan í hið frum-
stæðilega ástand, er hljómur orðanna rennur saman við