Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1930, Page 46

156
Um Iregðu.
IDUNN'
mannlífsins, svo sem um trúmál og ástalíf, er nátengdur
þessum tilfinninguin hins frumlegra stigs. Vér sitjum í
breyttu félagslífi með arf frá villimenskunni, sem flæðir
yfir oss því nær látlaust, gerir sambúð manna svívirði-
lega og ljóta, veldur ófriði, fátækt og glæpum, en skilur
ekki eftir sig nein verðmæti. Þessi öfl, sem eru að verki,.
eru ekki ill öfl, heldur eru farvegir aflanna úreltir. Vér
þurfum að hlaða nýja garða, láta þau rekast á nýja
tregðu vilja vors, svo þau flæði til ræktunar, en ekki
til skemda.
En þótt vér verðum að kannast við, að mannleg-
skammsýni kunni að valda því, að oss virðist náttúran
fara sér svo hægt í breytingum sínum á manntegund-
inni, að sumir fara að blóta henni og kalla að minsta
kosti helming hennar djöful, þá verður líka við það að
kannast, að vér höfum ekki tíma til þess að bíða eftir
því, að hún breyti upplagi voru á hæfilega skömmum
tíma, án vors vitandi tilverknaðar (ef henni þykir það þá
ómaksins vert). Breytingar umhverfisins hafa sótt svo
ört að okkur, sérstaklega síðustu þrjú hundruð árin, að
náttúran yrði að breyta öllum sínum starfsháttum till
þess að hafa við þeim, hvað mennina snertir. En einu
tækin, sem vér höfum til þess að létta undir þessar
breytingar á oss sjálfum, er það, sem vér með allmiklum
rétti getum nefnt tregðu hugsanalífsins.
Tregða hugsunarinnar kemur á vorum dögum einkum,
og á glæsilegastan hátt, fram í þeim aðferðum hugsun-
arinnar, sem einu nafni eru nefndar vísindi. Munurinn
á vísindalegri athugun og annari athugun er einkum sá,
að vísindamaðurinn þeytir á fyrirbrigðið, sem hann er
að athuga, allri þeirri viðspyrnu, sem þekking hans á
til. Einkum á þetta við inductionina, sem er í því fólgin,
að láta fyrirbrigðin hafa fyrir því að brjóta sér leið, þar