Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1930, Síða 69

ÍÐUNN
íslenzkar samtíöarbókmentir.
179
sem gægist fram eftir stræti einhverrar stórborgarinnar,
og dálítil tunga, söngfuglstunga, svo ég geti sungið um
hvað ég sé«. Hér er talað um tvö atriði, sem vafalaust
má telja meðal aðalatriða alls skáldskapar; gætum vér
nefnt það sjón og sögn. Sjónin, það er hæfileikinn til
að sjá veruleikann á persónulegan hátt, ekki að eins
söguefnin, stórviðburðina, útsýnirnar yf>r víðan mann-
heim, hið óendanlega stóra — heldur ekki síður hið
óendanlega litla, smáatriðin, öldurnar á hinni síkviku
móðu mannlífsins. Söguefnið, grind skáldverksins ein
stoðar ekkert, ef skáldið sér ekki, hvernig það birtist. Ef
honum tekst ekki að gera hið líflausa efni að lifandi
veruleik, er alt erfiði hans unnið fyrir gíg. Lesandinn
sér ekki atburðina, sem frá er sagt, og það er því engin
ástæða til að hann trúi skáldinu. Hann gildir einu um
skáldverkið.
Ágætt dæmi um þetta virðast mér skáldsögur séra
Gunnars Benediktssonar vera. Efnin sækir hann, vafa-
laust, í sjálfan veruleikann, og þau eru óskemd af sliti
annara skálda. Horfir því vænlega um verkin að þessu
leyti. En alt um það eru þau lélegur skáldskapur. Þau
eru skýrslur um atburði, fremur en skáldsögur. Lesand-
inn sér ekkert sjálfur. Nú mætti afsaka þetta í sögunni
»Við þjóðveginn*; hún er sögð í fyrstu persónu, og
gæti það verið tilætlun höfundar, að söguhetjan væri
þannig gerð (góðgjarnleg afsökun, því að miklu líklegra
er að hún, sem er kona, tilgreini mörg lifandi smá-
atriði í frásögn sinni). En til sagnanna »Niður hjarnið*
og »Anna Sighvatsdóttir* getur þessi afsökun ekki náð,
þar er engu öðru til að dreifa en skorti á list. En vér
skiljum þetta alt betur, þegar vér athugum, að höfund-
urinn hefur notað tækifærið til að prédika, það er ekki
spánýtt, að skáldskapurinn verði magur, þegar svo ber við.