Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1930, Side 70

180
Islenzkar samtíðarbókmentir.
IÐUNN
Ánægjulegt er í þessu efni að koma frá séra Gunnari
til manna eins og Guðmundar Hagalíns, Laxness og
Þórbergs. Allir hafa þeir góða sjón á smáatriðum veru-
leikans. Sjón Þórbergs er ófreskisgáfa — það má vel
vera satt, sem hann segir, að ekki sé mikill munur í
vitund hans á hugmynd og ytri reynslu. »Eg get lifað
upp langa röð af hugsuðum atburðum eins og bjarg-
fastan veruleika. Ég sé sýnir, heyri heyrnir og þreifa á«.
Einmitt þannig eru lýsingar hans: hugmyndir, sem auk-
ast að veruleika í vitundinni, þangað til þær hafa vakið
upp skynjanir. En um leið kemur fram eitt einkenni
ímyndunarinnar, græðgin, áfergjan, sem jafnan fer vax-
andi, þegar svölun hins ytra veruleika vantar. Þessi
áfergja birtist í hófleysi lýsinganna, ýkjum samlíkinganna,
hungrinu í sterk og ertandi lýsingarorð, ástinni á hinu
fáránlega, barokstílnum. Þessi einkenni öll verða ljósari,
þegar þau eru borin saman við hinar algáðu lýsingar
Hagalíns.
Ég er ekki viss um, að ég þekki neinn, sem »sér«
betur en Halldór Kiljan Laxness. Hversdagslegur smá-
atburður, sem hann sér á götunni, getur orðið honum
að ævintýri. Þetta er einhver bezta gáfa hans, og kemur
hún vel fram í ritum hans. I sögunni »Undir Helga-
hnúk« er þetta einkenni meðal meginkosta ritsins; ef
sagan hefði haft að sama skapi hreinan heildarsvip, hefði
hún orðið merkilegt verk — en hún er líkt og álma
mikillar byggingar: álman ein er til. — I Vefaranum
virðast mér beztu kaflarnir þeir, þar sem persónurnar
sjást; lesandanum er æði-minnistæð Ylfingamóðirin, og
sjást þó ekki nema fáeinir drættir í andliti hennar. Eða
lýsing eins 03 þetta: »Lítil stúlka sat gæsir við bláa
tjörn mitt í grænu engi. Og gæsirnar sulla og ösla og
gagga eða föndra við fjaðrir sínar með nefjunum. Stund-