Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1930, Blaðsíða 81

IDUNN
íslenzkar samlíöarbókmentir.
191
þess sé nútíminn alt annað en hlæjandi út undir eyru;
þegar þetta tvent fari nú saman, verðum vér að láta oss
nægja Títuprjóna.
Satt er það, góðlátlegt glens er ekki á neinn hátt
einkenni nútímans. En allskostar sljór á kýmni er þó
ekki sá tími, sem getur skapað jafn ánægjulegt og merki-
legt rit og sögu Schwejks hermanns. Og um íslenzku
þjóðina er það að segja, að úr því að hún gat skapað
Björn í Mörk, Bandamanna sögu, Skíðarímu, Mann og
konu, Heljarslóðarorustu, þá virðist sú skoðun engin
fjarstæða, að hún sé þó ekki alveg sneydd kýmnigáfu.
Satt er það, gamanið er oft grátt hjá íslendingum, níðið
er algengara en glensið. En í heimi hlátranna eru margar
heimsálfur, ólíkar um margt; en í þeim öllum geta þó
vaxið ágætir ávextir.
Létt og græskulaust gaman væri auðvitað sú tegund
kýmninnar, sem sízt væri von að finna á íslandi. Þó
má sjá það stundum í Manni og konu, og þegar til nú-
tíðarhöfundanna kemur, er það ekki sjaldgæft hjá Haga-
lín, þótt það sé þar að vísu tíðast blandað nokkru háði;
en vanalega er blærinn góðlátlegur og notalegur. Kýmnin
hjá Hagalín er áreiðanlega ekki lakasta hliðin á skáld-
skap hans.
Tvær tegundir kýmni láta Islendingum bezt, skyldar í
eðli og geta runnið saman — eru þannig eins og tvö
skaut á hnetti: hið tvísæja háð (ironia) og kýmni fárán-
leikans. Beztu dæmi, sem ég þekki um þau úr íslenzkum
bókmentum, er lýsing Njálu á Birni í Mörk og Heljar-
slóðarorusta. Þessar tegundir eru hvor annari vanda-
samari og krefjast bæði gáfna og fágunar. Þær eru fram-
tiðarmyndir gömlu íslenzku níðgáfunnar, sem hlýtur að
eiga eftir að þróast og komast á hærra stig. Hversu
hið tvísæja háð getur verið fágað á Islandi nú á tímum,