Kirkjuritið - 01.12.1956, Blaðsíða 13

Kirkjan og skólarnir
Einn forsjármanna Kirkjuritsins fór þess á leit við mig nýlega.
að ég léti í Ijós álit mitt um, hvaða breytingar hefðu helztar
orðið á andlegu lífi þjóðarinnar á síðari tímum í sambandi við
kirkju- og fræðslumál.
Ég færðist ekki undan því að gera þetta, en er ég tók að hug-
leiða það, er um var spurt, varð mér ljóst, að vandi var meiri
að gera þessu veruleg skil en ég hafði haldið í fljótu bragði. Það
verður því miður meiri fljótaskrift á því, sem hér verður ritað,
en ég hefði kosið.
Allt frá því að kristni var lögtekin hér á landi og fram á 20.
öld gegndu prestarnir mikilvægu fræðslustarfi meðal alinenn-
ings. í kaþólskum sið var þess krafizt, að hvert 7 ára barn skyldi
kunna trúarjátninguna, Faðirvor og Maríuvers. Prestarnir áttu
að fylgjast með þessu. Fyrirskipaðar skriftagöngur auðvelduðu
þeim eftirlit. Með siðaskiptunum, og þá einkum eftir að tilskipun
var gefin út um húsvitjanir (1735), hófst skipulagsbundið eftir-
lit með fræðslu og kunnáttu barna. Prestarnir önnuðust það.
Segja má, að húsvitjanir og fermingarundirbúningur prestanna
hafi allt fram á þessa öld verið eina eftirlitið með uppfræðslu
barna og unglinga, sem stjórnarvöld landsins fyrirskipuðu.
Með tilskipuninni um liúsvitjanir hefst þýðingarmikill þáttur í
fræðslumálum þjóðarinnar. Verksvið prestanna eykst. Þeir voru
eins konar námsstjórar, því að jafnframt eftirliti í húsvitjunar-
ferðum með uppfræðslu í kristnum fræðum og lestrarkunnáttu
— og síðar í skrift og reikningi — þá leiðbeindu þeir húsráðend-
um eða öðrum um það, hvernig kenna skyldi þessar námsgreinar.
Eins og mörgum er kunnugt, þá voru fyrstu fræðslulög hér
á landi samþykki á Alþingi árið 1907. í lögum þessum er kveðið
a um almenna skólaskyldu fyrir 10—14 ára börn, og gerðar eru
akveðnar kröfur í ýmsum námsgreinum, en þó fyrst og fremst
i lestri, kristnum fræðum, skrift og reikningi.