Kirkjuritið - 01.06.1971, Blaðsíða 91

í l Xe9ese er krítisk vinna.
d e«su felst ekki neitt neikvœtt, heldur þvert
50^°^' er að því að finna það, sem
að h°St m° teHa eða sennilegast. Keppt er
þe amarki málefnaleika í skýringu textanna.
Urstöð k°mast að öruggri nið-
I . u nefna menn árangurinn ,, n o n
að ^ i * * "' ^a® er se9Ía: Hér ley^ist ekki
vjssuS era ur' hér verður ekkert fullyrt með
f U, niðurstaða getur verið vísindalega
ir ; œ.r.^e® ‘ a^a staði |t. d. þegar óvissa rík-
e 01 ^a^und einhvers rits), en frœðimenn verða
rölfU s‘^ur fœra fram rök á báða bóga,
' sem réttlœta þess konar niðurstöðu ekki
S,ður en aðrar.
/. A n
Co( PParatus criticus og
sér , a * ■ ° • Þegar menn fara að kynna
Nes ?Ut'ma aí9afar af grískum texta Nt, t. d.
mál' e> ve'ía þeir eftirtekt allmiklu og flóknu
n r sem skráð er neðanmáls. Þetta mál
nefnist
°9 ú aPParaíus criticus. Aðaltextinn er eins
a ut9efandinn hugsar sér hann réttastan, en
‘ hPQa;datÍð ^erir manni kleift að s|á öll frávik
þQ . ritum/ sem máli skipta, og opnar manni
og . aágang að texta fjölmargra handrita
leiki nV6Í ^^'n9a- Þar með er gefinn mögu-
Vfirle.; a ^ velja á milli texta.
haa^ ^®'r sPÍQlá með leiðbeiningum hversu
^ , a s^ui‘ apparatið og komast menn fljótt
e^ a það með lítils háttar tilsögn. Þar með
nef^aður kominn í snertingu við það, sem
text ISÍ " I o w e r c r i t i c i s m " eða
serTia^a^nr^n*' v’^ hana verða allir að fást
vi^ fitskýringu vinna. Tilsvarandi
eruPPQrat er Biblía Hebraica. Þegar fornrit
sdm9etin Þannig út, að maður geti, í einni og
bókinni, séð texta tveggja eða fleiri
i^andr
sem
ita' þá nefnist sú tœkni c o I I a t i o ,
notuð^er'r mann’ ^ávikin Ijós. Hún er
við átgáfu íslenzku fornhandritanna og
vinnu og nákvœmni. Ávinningur-
mikla
hostar
‘nn er m .
hondr't ° Sa< °ð ma^ur ^ynnist hinum beztu
jnu/,^s Ve9ar verður einnig Ijóst af ,,apparat-
engu ° mar9 frávik skipta litlu máli eða alls
ver)- ^ott er vita um nokkur atriði, sem
a r* / a^a myndast um. Eitt er að e r f i ð -
en text'nn er venjulega talinn upprunalegri
hefir^ Vei^ari text'nn (lectio difficilior). Afritari
tilh
neigingu til að gera ritið auðskildara
en frumritið var, skýra það með því að nota
léttari orð. Annað er að s t y t t r i texti er
jafnan talinn upprunalegri en lengri textinn,
ef um er að rœða tvœr mismunandi lengdir
texta. Þó er þetta ekki ófrávíkjanleg regla, því
fyrir kemur að afritarar draga saman mál og
stytta. í þriðja lagi eru framandi hugmyndir
venjulega viðbœtur síðari tíma manna, t. d.
gnóstika. Sem dœmi má nefna Tómasar guð-
spjall, en það hefir margt sameiginlegt Mt og
Lk af rœðuefni Jesú, en bœtir hins vegar við
hugmyndum, sem eru algjörlega framandi vor-
um guðspjallamönnum, t. d. í því efni, sem
greinir frá Maríu.
8. Söguleg þekking á sam-
tíð höfundanna skiptir svo miklu
máli að út af henni hefir orðið til sérstök náms-
grein, samtíðarsaga Nýja testamentisins. Hún
hefir þann kost að með því að hafa hana til-
tœka í sérstakri bók, má spara margar endur-
tekningar í skýringarritunum. Hún er líka
gagnleg, bœði í trúarbragðakennslunni og við
rœðugerð.
Tökum t. d. Fariseana. Þeir eru oft nefndir
í Nt, en samt gefur ekki Nt. nœrri nóg efni
til að meta þá menn málefnalega rétt, og vegna
þess að Jesús deilir á þá, fer einatt svo í
prédikunum að þeirra miklu kostir
gleymast og nútímamenn fá þá fölsku
hugmynd, að þeir hafi verið einhver úrhrök.
En margir þeirra voru einatt úrvalsmenn. Með
því að gera þá að úrhrökum, tapast tvennt,
í fyrsta lagi sannleikurinn, í öðru lagi dýptin
í sársauka Jesú, að hinir beztu menn skyldu
bregðast vonum hans og missa þannig af upp-
fyllingu fyrirheitanna, sem kom með honum.
Það, sem hér segir um Fariseana, á einnig
að breyttu breytanda við um ýmsa einstakl-
inga og hreyfingar, sem uppi voru í samtíð
Jesú og höfunda Nt. Máli skiptir einnig fróð-
leikur, sem hœgt er að fá frá fornleifafrœð-
inni.
9. H e i m i I d i r , hvort heldur raunveru-
legar eða hypótetiskar, sem höfundar hafa
unnið úr, eins og t. d. Logia-heimildin og
,,vér//-kaflar Postulasögunnar, liggja ekki fyrir
til rannsóknar út af fyrir sig, óháðar heildar-
verkinu, heldur eru þœr hluti af því. Þótt Mt
og Lk kunni að hafa notað sameiginlega heim-
89