Nýjar kvöldvökur - 01.01.1935, Qupperneq 33

POMPEJI
27
Ér fjarlægðin frá fjallinu ekki nema
svo sem 8—9 kílómetrar. Allt til hausts-
ins 79 e. Kr. var Vesúvíus talinn aö
vera útbrunnið eldfjall, því að engar
sögur fóru af því, að þar hefði borið á
neinum eldsumbrotum. Þó hafði öðru-
hvoru orðið vart við landskjálftakippi
þar í grennd, og árið 63 e. Kr. kvað svo
mikið að þeirn, að nokkur hús höfðu
hrunið í Pompeji. Menn uggðu þó ekki
að sér og datt sízt í hug, að nokkur
hætta stafaði af fjallinu. í hlíðum þess
stóðu skrautlegir sumarbústaðir róm-
verskra höfðingja, og vín var yrkt þar
í brekkunum allt upp undir brún. Uppi
á fjallinu var ekki annað að sjá en geysi-
stóra, kringlótta dæld, og gat þar eng-
inn jurtagróður þrifizt vegna þurrks.
Svo var það seint um haustið árið 79
e. Kr., líklega 23. dag nóvembermánaöar,
að Vesúvíus tók allt í einu að gjósa, og
það svo ákaft, að borgirnar Pompeji,
Herculanum, Stabiæ og ýmsir smábæir í
grennd við fjallið huldust á fám dögum
algerlega hrauni, vikri og ösku. Þessum
stórkostlega atburði hefur rómverski rit-
höfundurinn Plinius yngri lýst nákvæm-
lega, og eru allar sögur um eldgosið og
eyðingu borganna hafðar eftir honum.
Var hann viðstaddur gosið og tók greini-
lega eftir öllum atburðum. Dagana á
undan gosinu hafði borið á nokkrum
landskjálftakippum, svo að nokkur uggur
var í mönnum; sumir höfðu þótzt verða
varir við stórar vofur eða svipi á flökti
í kringum fjallið, jafnvel urn hábjartann
daginn. Allt í einu heyrðust ógurlegar
dunur og dynkir; gufa, aska og vikur
spratt upp úr kolli fjallsins og eftir há-
degið stóð geysihár, lóðréttur gosstrók-
urinn hátt í loft upp, breiddi úr sér og
iagðist smásaman yfir nærliggjandi
sveitir; það dimmdi í lofti og tók að
rigna glóandi vikurmolum yfir borgina,
en öðru hvoru kipptist jörðin af lands-
skjálfta.
íbúar Pompej i-borgar, sem áætlað er
að hafi verið 20—30 þúsundir, flýðu
flestir borgina þegar í byrjun gossins.
Tóku þeir hesta sína og vagna, sem þá
áttu, gripu með sér peninga, skartgripi
og annað það, sem þeirn var sárast um,
og flýðu til strandai’ í dauðans ofboði.
Til allrar hamingju voru þar fyrir mörg
skip, sem gátu borgið flóttamönnunum
til fjarlægari staða. Aðrir ráfuðu um í
ráðleysu, yfir sig komnir af skelfingu
og héldu þakhellum eða koddum yfir
höfði sér til þess að skýla sér fyrir eld-
regninu. Þeir voru sifellt að kalla á vini
og vandamenn í hálfdimmunni, á milli
þess sem þeir ákölluðu goðin eöa hétust
við þau og kváðu heimsendi vera kom-
inn. En flestir björguðust þó að lokum
til fjarlægari sveita, hraktir og hungrað-
ir, sviðnir af eldregninu og allslausir. —-
Þrátt fyrr þetta urðu þó nokkrir íbúanna
eftir í borginni, sumir af eigin vilja, en
aðrir nauðugir. Áætlað er, að 2—3 þús-
und manna hafi farizt, eða sem svarar
tíundi hver maður. Bar ýmislegt til þess.
Sumir þóttust ekki mega skilja við
heimili sín í óreiðu og þraukuðu þai*,
þangað til öll bjargarvon var úti; voru
það helzt þrælarnir. Aðrir bjuggust við
að eldhríðin mundi réna þá og þegar,
töldu sér borgnara inni en úti og dokuðu
við, þangað til allt var orðið um seinan.
En auk þessa voru margir, sem lokuðust
inni í húsunum við það að dyr og gangar
hrundu saman eða fylltust af vikri.
Stöðugt skefldi vikrinum niður á göt-
um og torgum borgarinnar og rigndi
;inn um loftop húsanna, þangað sem
flest fólkið hafði leitað. Vegna hitans
afldæddist það svo sem það gat og vafði
flíkunum fyrir vitin, því að vikurinn
var snarpheitur og lagði af honurii svo-
4*