Nýjar kvöldvökur - 01.01.1935, Page 44

Um eðli svefnsins.
Grein sú, sem hér birtist, er útdráttur úr
alllangri ritgerð, er út kom í tímaritinu »Na-
turens Verden« síðastl. ár. Riti því stjóma
ýmsir helztu náttúrufræðingar Dana, en aðalrit-
stjóri er Rich. Ege, prófessor í lífeðlisfræði
við Kaupmannahafnarháskóla. Prófessor Ege er
kunnur vísindamaður og hefur ritað margt um
líffræðileg efni, bæði vísindarit og fyrir alþýðu
manna. Hygg' ég að mörgum muni þykja fróð-
legt, að vita, hver er skoðun vísindamanna á
eðli svefnsins. Að vísu hefði verið æskilegt að
þýða greinina í heild, en til þess var hún of
löng fyrir rúm það, er N. Kv. hafa yfir að
ráða. —
í lífi allra ntanna og flestra hinna full-
komnari dýra, skiptast á svefn og vaka,
næstum eins reglubundið og dagur og
nótt. Svo er talið, að vér menn sofum a.
m. k. þriðjung æfi vorrar. Þegar á það
er litið, þótt eigi sé tekið tillit til annars,
ætti það að vera ljóst, að ómaksins sé
vert að vita eitthvað um eðli svefnsins.
Hér ver'ður einkum gerð grein fyrir hon-
um frá sjónarmiði lífeðíisfræðinnar, og
borið saman ástand líkamans í svefni og
vöku. Þá verður og þess getið, hvað
svefninn er í raun og veru, og hví hann
er svo lífsnauðsynlegur manninum, sem
raun virðist bera vitni um. Því miður
verður greinargerð hinna tveggja síðar-
nefndu atriða miklu gloppóttari en æski-
legt væri, og ótal spurningum, sem marg-
ir kynnu að óska svars við, ósvarað. Hér
verður ekki um það rætt, hve mikið menn
skulu sofa, eða á hverjum tíma sólar-
hringsins, né hverjar afleiðingar það hef-
ur fyrir líkamann að brjóta boðorð
svefnsins.
Fyrst skulum vér þá athuga, hverjar
breytingar verða á störfum líkama vors
meðan vér sofum. Verður það í styztu
máli sagt, að á þeim hægir öllum saman.
Hjartað slær hægar, blóðþrýstingur
minnkar, andardrátturinn verður hægari
og dýpri en í vökunni. Vökvaframleiðsla
ýmissa kirtla minnkar, vöðvar verða
slappir og líkamshitinn lækkar. Eitt hið
merkilegasta er þó, að samband vitundar
vorrar við umheiminn er rofið. Áhrif
þau, er skilningarvit vor verða fyrir,
berast ekki til þeirra stöðva í heilanum,
sem stjórna meðvitund voi’ri. Meðvitund
vor liggur sem í dái, og vér framkvæm-
um engar sjálfráðar hreyfingar. Undir-
vitund vor og ósjálfráð lífsstörf halda
samt áfrarn litt trufluð, en þó með þeim
breytingum, sem fyrr er getið.
Næst liggur þá fyrir að athuga, hyerj-
ar af breytingum þeim, sem þegar er
getið, eru beinlínis afleiðingar svefnsins
sjálfs, en ekki hvíldar þeirrar, sem hon-
um er samfara. Þegar nánax- er aðgætt,
sést, að munur lífsstarfanna í svefni og
vöku með fullkominni hvíld, er ekki
nærri eins mikill og hér er talið, þegar
miðað er við starfandi líkanxa. Þó ei’u
nokkrar þær breytingar, sem hiklaust
má telja, að stafi frá svefninum en ekki
hvíldinni. Má þar í fremstu röð nefna
ýrnsa kirtlástarfsemi. Þannig starfa nýr-
un miklu minna í svefni en vöku, og
verður því þvagframleiðsla líkamans
fremur lítil meðan sofið er. En greini-