Nýjar kvöldvökur - 01.01.1935, Side 45

UM EÐLI SVEFNSINS
39
legri eru þó áhrif svefnsins á munn-
vatns- og tárakirtla og slímrennsli í nef-
inu. Skulu nú nefnd nokkur dæmi, sem
margir munu kannast við af eigin
reynslu. Þannig hafa sennilega flestir
reynt það í kvefi, að þó að þeir hafi
haft nær óstöðvandi nefrennsli meðan
þeir vöktu, tekur fyrir það að mestu
meðan þeir sofa, en hefst aftur á ný
jafnskjótt og þeir bregða blundi. Eins
þekkja flestir hinn einkenilega sviða eða
stirðleika í augum, er þeir gerast syfjað-
ir. Manni verður það ósjálfrátt á, að
depla augunum óaflátanlega eða núa þau.
Þetta er einn fyrsti fyrirboði svefnsins.
'Uppspretta tárakirtlanna er að þorna.
Þá kannast og flestir við hvernig fer, ef
þeir sofna sitjandi eða uppréttir. Um leið
og þeir festa svefninn falla þeir áfram
og hrökkva upp um leið. Orsökin er sú,
að vöðvarnir tapa mætti sínum til að
halda líkamanum uppréttum um leið og
hann fellur í svefn. Af svipuðum ástæð-
um er og slappleiki augnalokanna, er
menn »draga ýsur«.
Þá er og talið, að blóðstraunuirinn I
líkamanum breytist við svefninn. Maður
leggst til svefns, þannig, að hann hvílir
endilangur á borði, sem vegur salt á til-
teknum punkti, en er í fullkominni jafn-
vægisstöðu þegar maðurinn leggst fyrir,
þannig að þyngdarpunktur hans liggur
beint yfir hvílipunktinum, sem borðið
vegur salt í. Tilraunir hafa sýnt, að jafn-
skjótt og maðurinn sofnar í áðurnefnd-
um stellingum sígur fótahlutinn niður.
Af þessu mætti draga þá ályktun, að
blóðstraumurinn yrði meiri til fótahlut-
ans í svefni en vöku, enda þótt fullkomna
skýringu þessa fyrirbrígðis vanti enn.
Það hefur oft verið gert allmikið úr
því, hversu allar efnabreytingar verði
hægari í svefni en vöku. Hinar fullkomn-
ustu mælingar á bessum hlutum hafa þó
sýnt, að munurinn er ekki mikill á því,
hvort maðurinn sefur eða vakir, ef hann
hvílist fullkomlega. Þannig stafar hin
hæga efnabreyting fremur af líkams-
hvíldinni en svefninum. Samt sem áður
er það víst, að líkamshitinn lækkar oft
allmikið meðan sofið er. Getur lækkun
sú numið allt að því 1° frá hámai’ki
dagsins.
Eitt höfuðeinkenni svefnsins er þó,
hvernig miðstöð taugakerfisins í heilan-
um virðist eins og slitin úr sambandi við
skynjunarfærin. út frá því hefur tekizt
að mæla svefndýptina á ýmsum tímum
svefntimans. Til þess eru mest notuð
hljóðáhrif. Það hefur komið í ljós að það
hljóð, sem fyrst getur vakið mann af
værúm svefni, er mörg hundruð sinn-
um, jafnvel þúsund sinnum sterkara en
það hljóð, er vér getum lægst skynjað í
vöku. En mjög fer þetta þó eftir því, hve
langt er síðan svefninn hófst. Reynslan
hefur sýnt, að erfiðast er að vekja mann
einni klukkustund eftir að hann er sofn-
aður. Eftir tvær klukkustundir vaknar
maður við átta sinnum minna hljóð en
eftir eina, og eftir þrjár stundir þarf
hljóðið elcki að hafa nema 1/20 þess
styrkleika, sem það hafði, til þess að
vekja mann eftir eina stund. Fer þetta
síðan smáminnkandi, og þegar sá tími
nálgast, að maðurin er útsofinn, þarf
næsta lítið hljóð, til þess að hann vakni.
Þetta hefur vakið undrun margra, að
menn skuli ekki sofa fast nema aðeins
tvær stundir af þeim 8, sem meðalsvefn
er talinn vera. Því hefur verið haldið
fram, að tilraun þessa væri ekki að
marka, því að menn svæfu ekki eðlilega
þegar þeir vissu, að þeir yrðu vaktir eft-
ir tiltekinn tíma. En niðurstaða þessi er
fengin af svo miklum fjölda athugana,
að engin ástæða er til að efast um rétt-
mæti hennar. Hún hefur einnig verið
prófuð með annari aðferð. Það er með
því að rannsaka kolsýrumagn blóðsins og