Nýjar kvöldvökur - 01.04.1959, Blaðsíða 27

N. Kv.
SKÖPUNARSAGA SLÉTTUFYLKJANNA í CANADA
65
dýpra og mynduðu djúpar lægðir, þar sem
stöðuvötn mynduðust, þegar jökullinn þiðn-
aði, þúsundum ára síðar.
Þegar ísveggurinn náði sléttufylkjunum,
ruddi hann undan sér fjallháum dyngjum
af gróðurmold, sandi og möluðu bergi.
Hann skóf upp ýms ný gróðurefni: leir,
kalk, jarðolíu og sjávarleifar frá liðnum
öldum.
Öll þessi efni hnoðaði og hrærði jökull-
inninn saman til undirbúnings hins frjóva
jarðvegs framtíðarinnar.
Öðru hvoru reið jökullinn yfir fjöll /af
þessu samanhrúgaða efni, sem síðar urðu
hálsar og hæðir.
Fyrir hér um bil 1500 árum, þegar fram-
veggur jökulsins var nokkur hundruð mílur
fyrir sunnan landamæri Bandaríkjanna,
nam hann staðar og byrjaði síðan að láta
undan síga. Hann þiðnaði til baka þvert
yfir Canada, en ísveggurinn lokaði fyrir af-
íennsli út í Hudsonflóann, svo að hinn
bráðnandi jökull myndaði vötn; ýms þess-
ara vatna eru enn við lýði, en sum þornuð
upp.
Bezta gróðurmoldin er sú, sem hlaut ríf-
legan skerf af linum leir, sem var botnleðja
jökulvatnanna.
Regina-sléttan, sem eitt sinn var vatns-
botn um þúsund ára skeið, er nú bezta
hveitiland um þær slóðir, og svo mætti nefna
fleiri dæmi. Melford-gróðurbeltið var um
skeið botn stærsta jökulvatns vesturlands-
ins; það huldi Suður-Manitoba og var fimm
sinnum stærra en Superior vatnið; leifar
þess eru Winnipegvatn og Superiorvatnið.
Nafn þessa mikla jökulvatns, var Agassiz-
vatn.
Ef litið er á heildarverðmæti Canada, þá
er hin frjóva, brúna gróðurmold vafalaust
dýrma?tasta auðlegðin, hún gefur í fram-
leiðslu meira en tíu prósent af öUum af-
urðaverðmætum landsins, sem samanstanda
af olíu, kolum, málmtegundum, skógum og
og fleiru.
Furðuleg tilhögun lífsafla náttúrunnar er
það, að slíkur auður skyldi skapast fyrir
ægikraft jökulkvarnarinnar, sem engu lif-
andi þyrmdi, mörgum öldum fyrr.
Hvað geymir framtíðin í skauti sínu? Er
í vændum ný innrás jökla og sæva? Fræði-
menn telja, að nú sé niðurlag síðustu ísald-
ar. Einn tíundi hluti jarðarinnar er enn
þakinn jökli, sem byrjaði að bráðna fyrir
tíu þúsund árum. Aðalleifar hans eru á
Grænlandi og Suðurheimskautinu, þar sem
áður var gróður.
Þessi jökulflæmi munu ef til vill halda
áfram að bráðna og leggja sinn drjúga skerf
til hækkunar hafsins, þar til það verður á
annað hundrað fetum dýpra en á yfirstand-
andi tíma; ef svo verður, munu Lundúnir,
New York, Vancouver og ef til vill Montre-
al, verða sokknar í sjó, en Regina, Saskat-
chewan, Edmonton og Calgary, sem mörg-
um sinnum hafa verið huldar sjó, munu í
þetta sinn vera óhultar.
Framtíðin mun enn framkvæma miklar
breytingar á vesturlandinu. Frá sjónarmiði
sérfræðinga, virðast líkur benda til, að eft-
ir 50000 ár, þegar núverandi útflákar eru
bráðnaðir að fullu, muni sama sagan end-
urtakast enn einu sinni og nýir jökulflákar
myndast og þokast hægt og gætilega suður
á bóginn, til að endurtaka áður framdan
eyðileggingarkapítula gegn lífsgróðri lands-
ins.
Endurteknar jarðskjálftahræringar og sú
uppgötvun að jarðlyfting nemur þremur fet-
sé jarðfræðilega fast land.
Mun hin þriggja mílna þykka botnhella
(Framhald á blaðsíðu 71.)