Sjómannadagsblaðið - 06.06.1938, Blaðsíða 27

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
11
hendi. TJtlenzk kaupför höfðu stundað veiðar
miklu lengri tíma, sumarmánuði milli ferða, og
ráðið íslenzka fiskimenn á skipin, þann tíma,
bæði til að draga fisk, gera að og fletja; á þessu
lærðu ýmsir almenna sjóvinnu, sem kom síðar
að notum, en þegar svo innlendir menn fóru
að eignast lítil þilskip, sem stunduðu veiðar hér,
þorskveiðar í Faxaflóa og hákarlaveiðar þar og
í Eyrabakkabugt, þá var svo áhtið, að nauðsyn
bæri til, að á skipunum væru danskir skipstjór-
ar, því slíka ábyrgðarstöðu væri ógjörningur að
fela Islendingi. Það þótti þá tilvinnandi að
greiða dönskum skipstjórum, ferð hingað og
heim aftur, kaup frá farardegi til þess dags er
þeir komu heim, til þess að stjórna 20—30 lesta
þilskipi á þorskveiðum, hér í flóanum, og nokkr-
um hákarlaferðum í Jökuldjúpið og Eyrabakka-
bugt. Fyrsta þilskip, eign Islendinga hér syðra,
sem stunda átti fiskveiðar, var ,,Fanny“, sem
hingað kom 1865. Hún var um 26 lestir að stærð
og á henni voru danskir skipstjórar, fyrstu árin,
þar til Sigurður heitinn Símonarson, hinn mikli
aflamaður og sjógarpur, þótti þess verðugur,
að honum væri trúandi fyrir jaktinni, út í Fló-
ann. Svo var Markúsi Bjarnasyni, síðar skóla-
stjóra, sem var stýrimaður hjá Sigurði, loks
trúað fyrir skipi og hafði hann þá lært siglinga-
fræði. Síðustu Danir, sem til skipstjórnar á fiski-
skipum voru hingað ráðnir, voru P. Siemsen frá
Nyköbing á Mors, ráðinn á ,,Sjófuglinn“ frá
Hafnarfirði 1873 og Jóh. G. Halberg, ráðinn á
loggortu ,,Esja“ áður ,,Ladon“, sem Egill Egils-
son í Reykjavík átti. Hún stundaði fiskveiðar
og flutti einnig kalk úr Esjunni til brennslu í
Reykjavík. Halberg gerðist síðan hóteleigandi
hér og reisti „Hótel ísland“ árið 1882. Hannes
skipstjóri Hafliðason, (um 8 ára skeið forseti
Fiskifélags íslands) og Halberg, tóku próf í
stýrimannafræði sama dag, í Kaupmannahöfn,
árið 1876.
Fyrstur íslenzkur skipstjóri í Hafnarfirði var
Jón Jónsson í Hraunprýði. Hann stjórnaði jakt,
sem kaupmaður H. A. Linnet átti, sem ,,Haabet“
hét, og byrjaði þar skipstjórn um 1865. Þegar
litið er yfir tímabilið 1865—1938 þá verða á
vegi okkar margvíslegar og merkilegar breyt-
ingar í sögu fiskveiða Islendinga. Frá 1965—
1880 sjást aðeins litil þilskip hér við land, sem
veiðar stunda, frá 20-—40 lestir, aðbúð skip-
verja þröng og ill, víðast hvar, engin tilsögn fá-
anleg hér syðra í helztu atriðum siglingafræð-
innar, siglingareglur ekki til á íslenzku, hvergi
lögskráð, engin opinber skipaskoðun og sára
fáir stórskipasmiðir. Þannig var nú séð fyrir
öryggi þeirra á sjónum, sem ruddu brautina til
að ná í fiskinn, sem var það djúpt, að þeir sem
á stærstu róðrarskipum voru, gátu ekki, allra
hluta vegna, farið svo langt út á hafið á opnum
skipum. Eftirht með viðhaldi þessara smáskipa
höfðu skipstjórarnir sjálfir, skipin voru lögð í
fjörur, hampþétt og tjörguð þar og lagtækir
menn gerðu við það sem aflaga fór, skipstjór-
ar gerðu við segl, bættu og saumuðu ný á vetr-
um, ef þurfti, sem þeir að mestu höfðu kennt
sér sjálfir.
Eftir árið 1880 batnaði þetta nokkuð, skip-
um fjölgaði og gömlu skipstjórarnir leiðbeindu
hinum yngri, en séð með okkar augum nú, var
ástandið ömurlegt og nútíma sjómenn hefðu
ekki tekið í mál að ráðast á sum þeirra skipa,
sem haldið var úti þá, og loks árið 1891 er með
lögum stofnaður stýrimannaskóli í Reykjavík,
með öðrum orðum, það þurfti fjórðung úr öld
til þess, að Islendingar kæmu auga á, að eitt-
hvað yrði að gera fyrir þá menn, sem voru að
leggjá sig í meiri hættur en nú þekkist, á
þeirra leiðum, á illa búnum smáskipum, og færa
afla á land, bæta afkomuna, þegar fiskileysis-
árin á smábátana ætluðu að leggja allt í rústir
við sjávarsíðuna. Svo komu árin 1897—1900,
þegar um 70 kútterar voru keyptir hingað til
lands, 65—90 lestir að stærð. Þá breyttist allt.
Á þeim öllum voru menn með prófi, stórskipa-
smiðir athuguðu og gerðu við það sem aflaga
fór, skipstjórar og stýrimenn hirtu skipin af
mestu snild, saumuðu segl, og komst hinn mesti
sjómannabragur á fiskimannastéttina. Loka-
dagurinn var haldinn, eins og við átti þá, og
Öldufélagið (stofnað 1893), var orðið eitt af
styrkustu og mest virtu félögum bæjarfélagsins.
Það var á þessum árum, að hinn styrki grund-
völlur var lagður til framfara hér; fólkinu fjölg-
aði, hús voru reist og áhugi manna óx fyrir að
geta flutt meiri afla á land, en auðið var á