Sjómannadagsblaðið - 06.06.1938, Blaðsíða 40

20
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
James Watt.
Þegar allar greinar sjómannastéttarinnar
sameinast á sínum fyrsta sameiginlega hátíðis-
degi, er það mjög vel við eigandi að Sjómanna-
dagsblaðið minnist með nokkrum línum þessa
mikla hugvitsmanns og sannkallaða brautryðj-
anda vélamenningarinnar.
Það er oft sagt, að James Watt hafi fundið
upp eimvélina. Þetta er þó ekki rétt nema að
vissu leyti. Eimvélin var, sem kunnugt er, til
áður en hann byrjaði sitt mikla lífsstarf, en hún
var vart nothæf, og honum tókst að gera úr vél-
um þeirra Savarys og Newcomens, sem voru
mjög ófullkomnar, þá eimvél, sem með sáralitl-
um breytingum er enn í dag notuð um allan
heim.
Það er óhætt að fullyrða, að James Watt
hefir fengið marga góða hæfileika í vöggugjöf,
enda er sagt, að hann hafi verið af góðu bergi
brotinn. Afi hans, Thomas Watt, var kennari í
siglingafræði og stærðfræði við stýrimanna-
skóla í Cartsdyke, sem er lítill bær á bökkum
Clydefljótsins í Skotlandi. Faðir hans, James
Watt, var það, sem við mundum kalla „þúsund
þjala smiður“, og hafði „mörg járn í eldinum."
Hann var talinn hagleiksmaður mikill og snjall
kaupsýslumaður.
Árið 1730 settist hann að í bænum Greenock,
sem þá var lítið þorp í nánd við Cartsdyke. Þar
hafði hann með höndum margskonar iðju; hann
var húsa-, skipa- og húsgagnasmiður, hann
gerði einnig við alls konar tæki, svo sem átta-
vita og önnur sjófræðileg áhöld; auk þess verzl-
aði hann með skipsnauðsynjar og átti hluti í
langferðaskipum. Enn fremur hafði hann með
höndum mörg trúnaðarstörf fyrir samborgara
sína.
Sonur hans, hugvitsmaðurinn James Watt,
fæddist 19. janúar 1736 og var sá fjórði í röð-
inni af fimm systkinum; þrjú dóu ung, en bróð-
ir hans John Watt drukknaði á æskuskeiði.
Það er sagt, að James hafi í bernsku verið
mjög lasburða og þurft afar mikla umönnun.
Hann var tilfinninganæmur og hræðslugjarn og
þjáðist stundum vikum saman af höfuðverk.
Vegna þessa lasleika gat hann ekki samþýðst
ir á Portlandi og Reykjanesi eru alveg gagns-
lausir fyrir allan þann f jölda skipa og báta, sem
ekki hafa miðunartæki, en þau skip skipta mörg-
um hundruðum. Aftur á móti geta þau fáu
skip, sem þessi tæki hafa, notað radiovitana,
þegar þeim finnst ráðlegt. En eflaust mundu
þau einnig þakka fyrir að geta fengið miðanir
frá landi til samanburðar, og notað þannig mið-
unarstöðvamar sem þrautalendingu.
Þegar skipum hlekkist á ónýtast oft ógrynni
verðmæta og fjöldi mannslífa tapast. Þá þykir
alveg sjálfsagt að gera allt sem í mannlegu
valdi stendur til bjargar mönnum og fjármun-
um. Almenningsálitið gerir mjög strangar kröf-
ur til manna, þegar svo stendur á. Og það er
fyllilega réttmætt. Ekki dugar að horfa í kostn-
að og fyrirhöfn, þegar bjarga þarf mönnum úr
lífsháska. En er þá ekki fullkomlega jafn rétt-
mætt, að hagnýta hin sjálfsögðustu hjálpartæki
til þess að liindra að slík slys komi fyrir?
Miðunarstöðvarnar eru eitt af því ágætasta,
sem loftskeytanotkunin ræður yfir, á sviði sigl-
inganna. Allar siglingaþjóðir koma upp hjá sér
miðunarstöðvum. Að vísu hefir þeim heldur
fækkað sumsstaðar á síðustu árum, vegna þess,
að fleiri og fleiri skip hafa fengið miðunartæki
og fleiri radiovitar hafa verið byggðir. Miðun-
arstöðvar eru nokkuð dýrar í rekstri. Því hefir
ekki þótt hagkvæmt að nota þær eingöngu, held-
ur radiovita í þeirra stað, þar sem þeir gátu
komið að haldi. Ei að síður þykja miðunar-
stöðvar allsstaðar ómissandi, og eru þáð vissu-
lega.
Áður en radiovitinn kom á Reykjanes börð-
ust loftskeytamenn og skipstjórar fyrir því, að
þar kæmi miðunarstöð. Það var dæmt ófært
vegna útvarpstruflana á stuttbylgjum. Vest-
mannaeyjar eru áreiðanlega næstbezti staður-
inn. Þar þarf eindregið að koma upp miðunar-
stöð sem fyrst.
Grímur Þorkelsson, stýrimaður.