Sjómannadagsblaðið - 06.06.1938, Blaðsíða 12

4
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
„Húshaldsfólkið"
Þegar almennt er um sjómenn talað, þá mun
sjaldnast vera reiknað með matsveinum og
veitingaþjónum eða öðru hjálparfólki við „hús-
haldið“ sem slíkt — og má vel vera að það
hafi fullan rétt á sér — og skal ég þó ekki
kveða upp neinn dóm um það, en það var
reynsla mín og mun vera svo með fleiri, er
siglt hafa og unnið við ,,húshaldið“, að þeir
hafi fremur fundið að þeir væru reiknaðir sem
liðléttingar, og dæmi munu finnast fyrir því að
þeir hafi fengið að heyra að þeir væru eitthvað
„annað fólk“. Þetta og annað því líkt hefir sem
oftast aðeins verið á yfirborðinu og þegar á
hefir reynt hefir þetta ekki gengið út yfir neinn
svo orð sé á gerandi, en hins vegar eru að-
stæður þess fólks, sem vinnur við ,,húshaldið“,
svo gjörólíkar annara þeirra, sem á skipum
vinna, að það undrar engan þótt fullkomin
skelfing verði, en að hún verði fjandsamleg eða
kuldaleg er allótítt og fer þverrandi. Þetta verð-
ur ofur skiljanlegt þegar þess er gætt að frá
alda öðli hefir það þótt fremur við kvenna hæfi
að sýsla við matinn og ganga um beina, og sann-
leikurinn er sá, að hvarvetna þykja þau verk
létt og letileg — og verður þar við að sitja.
Á matsveinum og veitingaþjónum meðal hinn-
ar harðgerðu og glæsilegu sjómannastéttar Is-
lands ber lítið sem ekkert fyrr en talsvert eftir
síðustu aldamót, að landsmenn eignuðust eim-
knúin fiski- og verzlunarskip. Á seglskipatíma-
bihnu var aðeins um matsvein að ræða og voru
það sem oftast vel liðtækir menn en ef til vill
ekki alltaf fullkomlega harðgerðir og oft heyrði
ég sem unglingur frásagnir og hálf ertnar skop-
sögur um einstaka matsveina, og það komst
þegar inn í hug minn að þeir væru ekki eins
miklir sjómenn og aðrir, en nauðsynlegir þó og
starfa sínum vaxnir, enda mun það hafa verið
svo að þeir hafi átt sér færi og dregið fisk úr
sjó í hjáverkum.
Á þeim tímum er sjósókn var öll á opnum bát-
um, þekktust ekki matsveinar, — þá höfðu menn
skamtinn með sér. Ég minnist þess, er menn
bjuggu sig út í ,,verið“ að mikið fluttu þeir
með sér af matarforða, og góðan mat að mér
fannst, í þá daga — og ekki skal því gleymt
að tómhentir komu þeir ekki aftur og hrein-
asta sælgæti var oft og tíðum ,,trosið“, sem
þeir komu með heim, að lokinni vertíð. En sú
tíð er nú liðin hjá og nú heyrir maður ekki
talað um ,,tros“, að minnsta kosti ekki sem
sælgæti.
Þegar svo botnvörpungarnir komu til sög-
unnar fyrir alvöru er raunverulega lagður
grundvöllur að þeirri stétt manna, sem nú fylkir
sér undir merki M. V. F. I. — þótt hún megi nú
heita því sem næst tvískipt, en það liggur í því
að allflestir togaramatsveinar eru í sjómanna-
félagi Reykjavíkur, sem fyrst og fremst er
eldra félag og gerir það ekki sömu kröfur til
kunnáttu matsveina og M. V. F. í. — en að
öðru leyti er sjómannafélagið ágætis félag og
til fyrirmyndar, og það er mín persónulega
skoðun að fjárhagslega séð, þá sé matsvein-
unum betur borgið í Sjómannafélaginu heldur
en í M. V. F. I., en það er mál, sem ekki verður
rætt í dag.
En það er fyrst með Eimskipafélagsskipunum
að íslendingar fara að vinna við frammistöðu á
skipum, því á meðan útlendingar voru hér ein-
ráðir um siglingar á milli landa voru að sjálf-
sögðu skipshafnirnar útlendar, þó má svo vel
vera að undantekningar hafi fundist, og einnig
var það svo á fyrstu árum Eimskip, að það voru
útlendingar, sem nær því eingöngu unnu við
,,húshaldið“ og stafaði það aðeins af því að
íslenzkir menn með næga kunnáttu voru ekki
til. Það verður því ofur skiljanlegt, þó að lítið
hafi borið á matsveinum og veitingaþjónum, og
að lítið láti þeir til sín taka ennþá, meðal hinn-
ar mannmörgu íslenzku sjómannastéttar. — En
mér er nær að halda, að öllum sjómönnum sé
það gleðiefni að landar þeirra hafa nú hafist
handa og eflt svo faglega kunnáttu sína, að
útlendingar eru nú engir á skipunum svo telj-
andi sé, og að þeir séu reiðubúnir til þess að
viðurkenna ,,húshaldsmennina“ sem góða og
gilda sjómenn, er hafi sín sjálfsögðu hlutverk
að leysa á skipunum.
Ég er einn af þeim mörgu, sem hefi aðdáun