Sjómannadagsblaðið - 01.06.1996, Blaðsíða 71

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
71
nef, líklega á leiðinni niður á Lands-
bókasafn eða þá á leið heim að Þing-
holtsstræti 23, en þar hafði hann dá-
litla skrifstofu, sem jafnframt var af-
greiðsla rita þeirra sem hann hafði
tekið saman um Grænland. Þarna
var um að ræða feiknamikil rit. Ber
þar fremst að telja „Réttarstaða
Grænlands, nýlendu íslendinga,“
sem var um 1600 síður og „Land-
könnun og landnám íslendinga í
Vesturheimi,“ sem var einar 1500
síður. Auk þess hefði mátt fá þarna
doktorsritgerð fræðimannsins
„Grönlands Statsretslige Stilling í
Middelalderen,“ sem hann varði við
háskólann í Osló 1928 og bæklinga á
borð við „Grænland á krossgötum,“
„íslendingar eiga Grænland,“ „A Is-
land ekkert tilkall til Grænlands?“ og
bæklinga á dönsku og þýsku um
sama efni.
Óneitanlega var Jón talinn sérvitr-
ingur af sumum mönnum, en hvað
sem því líður munu fáir hafa treyst
sér til að bera brigður á það að þekk-
ing hans á málinu og þær upplýsingar
sem hann hafði aflað sér voru með
fádæmum.
Hann var fæddur árið 1888 í Fljót-
um í Skagafirði, lauk stúdentsprófi
árið 1913 og stundaði nám í sam-
vinnufélagsfræðum í Danmörku og
Skotlandi. Eftir það stundaði hann
nám í hagfræði og varð cand. polyt. í
Höfn árið 1919. Stundaði hann því-
næst nám í bankamálum í Bretlandi
ogáN orðurlöndum og var nokkur ár
starfsmaður ríkis og borgarstjórnar í
Kaupmannahöfn. Árið 1926 gerðist
Jón svo stórkaupmaður, en snýr
brátt baki við því starfi og snýr sér að
þeim verkefnum sem áttu hug hans
allan upp frá því — að rannsaka og
safna heimildum um sögu Grænlands
og réttarstöðu.
Baráttuárin
Á námsárum sínum í Kaupmanna-
höfn komst Jón í kynni við margs
konar skjöl og handrit varðandi sögu
Grænlands. Þetta viðfangsefni tók
hann svo föstum tökum að alla tíð
síðan óx það með honum uns það var
eina starfið til hinstu stundar.
Árið 1928 þegar deila Norðmanna
Grœnlendingar sjálfir gleymdust að mestu í hita umrœðunnar
og Dana um Grænland stóð sem hæst
vann Jón það afrek að vinna sér
doktorsnafnbót í lögum fyrir ritgerð
um berhögg við kröfu Norðmanna.
Tókst honum þetta, en sagt er að
Danir hafi gert hvað þeir gátu til þess
að koma í veg fyrir það.
Nú sneri Jón sér að alefli að því að
undirbúa útgáfu heildarverka um
rannsóknir sínar á sögu Grænlands,
og kom fyrsta bindið af „Landkönn-
un og landnám íslendinga í Vestur-
heimi“ út árið 1941.
Jón fékk dálítinn ríkisstyrk til
verksins en treysti annars á að menn
myndu fjármagna verkið með
áskriftum, en þar fór verr en skyldi:
Þegar til þess kom að innheimta
áskriftargjöldin fyrir þessi miklu rit
konr í ljós að margir vildu ganga úr
skaftinu. Kom það sér illa fyrir út-
gefandann sem var fátækur að fjár-
munum og lenti í erfiðleikum með
áframhald útgáfunnar.
Við þetta bættist það að hann var
þjakaður af brjóstveiki mestan hluta
ævinnar. Árið 1957 henti hann svo
það slys að húsið við Þingholtsstræti
brann til kaldra kola á jólanótt og
fórst þar mestur hluti af útgáfunni
þótt verðmætustu handritum sínum
fengi hann bjargað.
Jón Dúason lést í maí 1967 og er
óhætt að segja að hljótt hafi verið um
baráttumál hans upp frá því. Hug-
myndirnar um að Islendingar gerist