Eimreiðin - 01.10.1934, Blaðsíða 51

EIMREIÐIN
UM HLÁTUR
377
°ss gott. Fullkomlega ánægður maður hlær ekki, því að
hann hefur enga þörf fyrir það, en hann kann að brosa. Því
°ær allir höfundar telja brosið og hláturinn sama eðlis —
brosið sé hlátur í byrjun. En McDougall telur ekki svo vera.
Brosið, segir hann, er tjáning þeirrar fullnægju, sem hlýzt af
fcwí, að eitthvað hefur vel tekist. Sigurvegarinn brosir, hann
hlaer ekki. Móðirin brosir, er hún lætur vel að heilbrigðu
barni sínu. Vér brosum þegar vér höfum leyst einhverja þraut,
sem vér höfum lengi glímt við. Einn augljós mismunur á
brosi og hlátri er sá, að brosið er fallegt, en hláturinn ljótur.
En hvers vegna endar hláturinn þá svo oft í brosi ? Sökum
bess, að hjartanlegur hlátur veldur sjálfur þeirri ánægju, sem
birtist í brosi.
En ef hláturinn hefur svona góð áhrif, hvernig eigum vér
t>á að skilgreina hið hlægilega? Hvað er sameiginlegt öllum
hlægilegum hlutum og atvikum annað en þetta, að þau vekja
hjá oss hlátur? Víst er um það, að hlátursefnin eru sjaldn-
ast sjálf ánægjuleg. Maður sezt á hattinn sinn og böglar
^ann, eða missir hann og eltir eftir götunni, er hann skoppar
undan vindinum; skopleikari í bíó, sem missir heilan hlaða af
^iskum niður á gólfið eða verður fyrir löðrungum hvert sem
hann snýr sér. Dálítið minna afkáraleg eru þau hlátursefni
er mönnum mistekst með það, sem þeir ætla sér að iðka;
iótboltamaðurinn, sem missir boltans og sparkar af alefli út í
ioftið; hjólreiðamaðurinn, sem stingst á höfuðið út í skurð við
Vesinn, o. s. frv. Dálítið fíngerðari eru þau dæmin um hláturs-
eíni, er stafa frá þeim, sem eru klaufalegir í almennri um-
9engni eða hátterni, menn sem — eins og Englendingar segja
»9eta ekki lokið upp munni sínum, án þess að reka lapp-
'fnar upp í sig«; eða mennirnir, sem ljúga sjálfum sér til dýrðar,
en sjá ekki, að áheyrendurnir vita að þeir eru að ljúga. Annar
stór flokkur af hlátursefnum er það, sem vanskapað er eða
a annan hátt mjög ófullkomið. Þá er afkáraskapur í búningi,
tai>. Söngulagi. — Vér hlæjum að þessu öllu og hláturinn er
vissu leyti, eins og Bergson segir, uppeldismeðal. En þó
hlæjum vér vissulega ekki til þess að ala bjánann upp. Því
®'ður lagfæra skopleikarann. Og McDougall telur fráleitt að
uSsa sér, að náttúran hafi ætlað hinum ljóta hlátri þetta