Eimreiðin - 01.10.1934, Blaðsíða 113

eimreiðin
RITSJÁ
439
s>n úr eftirleit um öraefin, þar sem hann hefur meöal annars sundriðiÖ
hreindýri yfir eitt af stórvötnum óbygðanna og grafið sig í fönn, þá
kemur hann að kotinu kaffentu og hnýtur um lík konunnar á baöstofu-
SÓlfinu, en nýfaett barnið skrimtir enn í rúminu í hlýjunni frá Iíkama
'íkar-kvikindisins, sem hefur hlúð að því í vofeiflegum forföllum hinnar
^ramliðnu móður. — Á jarðarför hennar og komu nýrra kvenna í heiða-
hotið lýkur fyrra þætti sögunnar.
Síðari þátturinn, Skuldlaust bú, fjallar áfram um landnemann Bjart í
Sumarhúsum, sem nú er giftur ráðskonu sinni. En nýjar söguhetjur hafa
b«zt við í hópinn á heimilinu: börnin með sínar þjáningar og drauma.
^ar er Ásta Sóllilja, heiðabarnið, sem fær að fara í kaupstaðinn og sjá
^Ýrð heimsins, en verður fyrir sárum vonbrigðum. Og þar er Nonni litli,
sem sér sýnir, hefur yndislega rödd og á að læra að syngja fyrir allan
heiminn. í Sumarhúsum hafa orðið framfarir og fénu fjölgað. Óðals-
b°ndinn þar skuldar engum neitt og skiftir alt af við sama kaupmanninn,
Þó að samvinnufélögin séu á góðri leið að verða voldugustu verzlunar-
fyrirtaeki landsins og útrýma kaupmönnunum. Samkepnin milli kaup-
Hiannsins og samvinnufulltrúans í Firðinum er orðin svo áköf, að þeir
ur>dirbjóða hvor annan, svo að „hið kristilega hugarþel 5 viðskiflum
befur yfirstigið öll siðsamleg takmörk11. En Bjartur grípur tækifærið og
lætur byggja nýlt ærhús með járnþaki og gera við gamla bæinn. Gólf-
rVmið í nýja ærhúsinu er svo freistandi, að Ðjartur setur á með djarf-
asta móti. Hann hefur kú á fóðrum, sem hefur verið troðið upp á hann
°9 honum er illa við, vegna þess hve hún tekur mikið hey frá fénu.
En þa5 er mjólkir, úr kúnni, sem heldur lífinu í börnunum. Vorið er
óvenjulega hart og heyföng gengin til þurðar. Orölaust stríð er háð fyrir
Því að halda lífinu í kindunum. Þær eru farnar að hrynja niður úr hor.
er það að Bjartur sálgar kúnni til þess að bjarga kindunum, þó að
börnin hungri og konan biðji vægðar. Þannig lýkur fyrri hluta. Síðari
hluti þessa skáldverks mun nú vera í smíðum hjá höfundinum.
Eins og áður eru aðalpersónur Kiljans steyptar í þjóðfélagslegt og
i^ndfræðilegt mót þess umhverfis, sem er Ieiksvið sögu hans. Þær vekja
®tið upp ; huga lesandans endurminningar um fólk, sem hann hefur
bynst og umgengist. Hin snildarlega persónumótun gefur skáldskap
^ilians mest gildi. Hann skapar verur með holdi og blóði, verur, sem
iesandinn Iifir og hrærist með. Ég hef áður minst á þetta megineinkenni
á Persónum skáldsins og á það, hversu þessar verur eru jafnframt ímynd
stórfeldra afla og umbrota, svo jafnvel þótt þær séu umfram alt mann-
le_9ar. þá eru þær um Ieið yfirpersónulegar, eitthvað í ætt við sjálf
náttúruöflin. Svo er og um aðalpersónuna í þessari sögu, Bjart í Sumar-
búsum. Enda verður hann alveg ógleymanlegur, eftir að lesandinn hefur
einu sinni kynst honum. Annað, sem er einkennandi fyrir skáldlis! þessa
böfundar, eru hinar hárfínu lýsingar hans á sálarlífi barna og unglinga.
^umar frásagnirnar af bernsku og æsku barnanna í Sumarhúsum eru með
^ví bezta, sem ritað hefur verið á íslenzku um börn og barnslegt hugarfar.