Ægir - 01.01.1986, Blaðsíða 11

lífi. Róið var allt haustiðogtil ára-
móta. Helstu verstöðvar á strönd-
inni voru, Eyjarnes, Höfði
(Skagaströnd), Kálfshamarsvík og
Hafnir. Róðrana stunduðu íbúar
sveitarinnar, bændur og vinnu-
menn, en einnig komu menn úr
uppsveitum Húnavatnssýslu. Á
vetrum lágu róðrar niðri, en
margir fóru þá á vertíð á Suðurnes
og undir Jökul. Á síðustu öld voru
þó stundaðar hákarlaveiðar á
vetrum í einhverjum mæli.
Rétt fyrir síðustu aldamót varð
Kálfshamarsvík helsta verstöðin
á Skagströnd en áður var mest
útræði frá Höfnum, nyrstáSkaga.
I byrjun aldarinnar myndaðist
nokkurt þorp í Kálfshamarsvík,
sem styrktist síðar er vélar komu
til sögunnar í báta. En er hafnar-
gerð hófst á verslunarstaðnum
Skagaströnd á fjórða áratugnum,
lagðist útræði úr Kálfshamarsvík
niður. Margir fluttu húsin með sér
til Skagastrandarásamt bátunum.
Trillubátar - vélbátar
Fyrstu tvo áratugi þessarar
aldar héldu Skagstrendingar
áfram að róa á sínum litlu bátum,
4ra manna förum og einstaka
sexæringum. Árið 1916 voru 8-
10 slíkir bátar gerðir út frá Höfða-
kaupstað. Það var svo um 1925
sem fyrst voru settar vélar í þessa
báta ogá örfáum árum höfðu trill-
urnar tekið við af árabátunum.
Róið var með línu og voru 6 eða 7
menn í áhöfn, þar af fjórir í landi
við beitingu. Er vélarnar komu,
var hægt að fara fleiri en eina sjó-
ferð sama daginn, og dæmi voru
um allt að fjóra róðra sama sólar-
hringinn. Beitt var síld og legið
stutt yfir. Aflinn var verkaður í
salt.
Útgerð stærri vélbáta hófst
nokkru fyrr. Það mun hafa verið
Höefnersverslun sem fyrst reyndi
útgerð vélbáta á Skagaströnd árið
1908. Það var 6 tonna bátur og
nefndist hann Adam. Ári síðar
bættist Eva við, hún var þrjú tonn.
Karl Berndsen sem verslaði í
Hólanesi var enn umsvifameiri.
Hann mun hafa fengið 8 tonna
bátárið 1910ogannan jafnstóran
tveim árum seinna. Nefndi hann
báta sína Svan og Ásu.
Bátarnir stunduðu línuveiðar á
sumrin og fram á haust en voru
dregnir á land yfir veturinn. Vél-
bátarnir öfluðu vel, en léleg hafn-
arskilyrði settu strik í reikninginn.
Bátarnir vildu slitna upp ef
eitthvað var að veðri, og missti
Karl báða báta sína þannig, en
þeir lágu úti fyrir Hólanesi.
Vegna hafnleysis fengust þeir
ekki tryggðir. Það þótti því áræði
er Karl fékk enn einn bátinn, sem
hann kallaði Fálka og hélt útgerð
áfram enn um sinn.
Þá gerði kaupfélagið út vélbát
í nokkur ár eftir 1920.
Vélbátaútgerð var því ekki
rekin með miklum árangri frá
Skagaströnd á þessum árum.
Trillubátarnir urðu ofan á, þar
sem auðvelt var að draga þá á
land upp, undan öldunni þungu.
Engar stórstígar framfarir urðu
í atvinnumálum fyrr en höfn var
byggð. íbúafjöldi á Skagaströnd
stóð á öðru hundraðinu frá 1910
til 1930. Mesta aukningin varð á
fyrsta áratug aldarinnar er íbúum
fjölgaði úr 22 í 120. Það var ekki
fyrren með varanlegri hafnargerð
sem umsvif í atvinnumálum juk-
ust undir Höfðanum.
Hafnargerb og síldarsöltun
.../' júní seint eða snemma
kom hafsíldin og allir hinir
nytjafiskarnir, sem hana dá og
elta. Sjórinn varalltíeinuorð-
inn fullur aflífi. Algengtvarað
sjá síldartorfur svo að segja
um allan sjó, hvalir fóru um
með busli og boðaföllum og
nærri hvar, sem öngli var
rennt, var fiskur fyrir. Á
öðrum, þriðja og fjóðra tug
þessarar aldar var ekki óal-
gengt að sjá 40 til 80 síldveiði-
skip hér á austanverðum
Húnaflóa að veiðum íeinu og
bendir það til hvað fiski-
gengdin var mikil, og ótrúleg
þeim sem aðeins þekkja
ördeyðu undanfarinna ára".
(Sigurður Björnsson, Örlygs-
stöðum, í Húnavöku I, bls.
267).
Útbærinn undir Spákonufellshöfða.
ÆGIR-3