Tímarit lögfræðinga - 01.12.1951, Blaðsíða 17

Um lögkjör forseta fslands
231
nema með atbeina ráðherra. Forseti getur að vísu átt
frumkvæði að stjórnarathöfnum, en engar slíkar aðgerð-
ir hans hafa stjórnskipuleg áhrif, nema hann fái ráðherra
til að ábyrgjast þær með sér. Hinsvegar kann svo að fara,
að það leiði stundum til stjórnarskipta, eða a. m. k. að
einstakir ráðherrar láti af störfum, ef þeir vilja ekki fara
að óskum forseta um þessi efni. Ef forseti getur fengið
annan ráðherra til að taka við og haga málum svo, sem
hann sjálfur óskar, er það stjórnskipulega gilt.
Forseta er formlega heimilt að neita að samþykkja eða
staðfesta hverja þá stjórnarathöfn, sem slíks atbeina hans
þarf við um og hann vill ekki fallast á, nema þegar tví-
mælalaust er mælt svo fyrir, að tiltekna stjórnarathöfn
skuli framkvæma, svo sem um staðfesting stjskl. frv.,
sem er að öðru leyti löglega samþykkt skv. 79. gr. stjskr.
Slíkt frv. er hann skyldur að samþykkja. Sama er um
þingrof skv. þeirri grein stjskr., sbr. og 4. mgr. 11. gr.
stjskr. En ef forseti hefur ekki samþykki ráðherra til
synjunar sinnar, á hann á hættu, að ráðherra segi af sér,
og verður forseti þá að sjá um, að annar ráðherra eða
eftir atvikum önnur ríkisstjórn fáist.
Sérstök ástæða er til að taka fram, að hið skilorðsbundna
neitunarvald, sem forseti hefur samkvæmt 26. gi-. stjskr.
á nýjum lagafrumvörpum, er háð sömu takmörkum. For-
seti hefur að vísu rétt til að synja frumvarpi staðfest-
ingar, en það getur leitt til þess, að ráðherra eða ríkis-
stjórn segi af sér, og .verður forseti þá að útvega nýja
ríkisstjórn til þess, að stjórn ríkisins verði haldið við með
löglegum hætti.
b. Um skipun ríkisstjórnar er það vafalaust samkvæmt
1. gr. stjskr. og 15. gr., að þó að forsetinn skv. 15. gr.
skipi ráðherra og veiti þeim lausn, þá ber honum að gera
það í samráði við Alþingi, þannig að ef meiri hluti Al-
þingis vill styðja tiltekna menn til ráðherradóms, þá ber
að skipa þá. Ef forseti léti þetta undir höfuð leggjast,
mundu þeir menn, er í stjórninni sæti gegn vilja Alþingis,
tvímælalaust baka sér ábyrgð. Stjórnarathafnir þeirra,