Tímarit lögfræðinga - 01.06.1958, Blaðsíða 7
að lokum sópaði franska stjórnarbyltingin hvoru tveggjá
úr vegi, eins og svo mörgum öðrum hömlum á andlegu
frelsi.
Einkalej’fin voru veitt sem atvinnuvernd til handa
prentsmiðjum og bókaútgefendum, en ekki með hag höf-
unda fvrir augum. Stundum var þó gert að skilyrði fyrir
einkalevfi á útgáfu nýrra rita, að útgefandi hefði sam-
þvkki höfundar, og fékk hann þá tækifæri til að hafa hönd
í bagga með um útgáfuna og ef til vill krefjast þóknunar
fyrir sitt framlag. Talið er, að með þessu bafi verið stigið
fyrsta sporið til viðurkenningar á rétti höfunda til verka
sinna. En þess eru einnig mörg dæmi, að á þessum öldum
prentuðu og birtu útgefendur rit, sem þeir höfðu komizt
yfir, án levfis höfunda og oft meira eða minna úr lagi
færð. Yeitti ríkisvaldið höfundum enga vörn gegn þessu,
og varð það þá stundum fangaráð þeirra að birta sjálfir
ádeilurit á útgefandann.
Fyrstu höfundalög, sem sáu dagsins ljós, voru sett i
Englandi árið 1709. Með þeim var bönnuð útgáfa og end-
urprentun rita án leyfis höfundar, en opinber skráning
ritsins gerð að skilyrði fyrir verndinni (registered copy-
riglit). Miðað við höfundarétt nútímans voru þessi ensku
lög harla ófullkomin. En enda þótt Englendingar hefðu
þannig brotið isinn, leið samt enn langur timi, unz aðrar
þjóðir tóku að fvlgja dæmi þeirra. Að vísu settu nokkrar
aðrar Norðurálfuþjóðir á 18. öld lög, sem snertu bóka-
útgáfu, en þau bera yfirleitt meiri keim af vernd til handa
bókaútgefendum en höfundum. Franska stjórnarbvltingin
varð þó afdrifarík á þessu sviði sem fleirum. Þegar á ár-
unum 1791 og 1793 var sett höfundalöggjöf í Frakklandi,
þar sem réttur höfunda er viðurkenndur í miklu ríkara
mæli en áður hafði þekkzt. Eftir það, þegar kemur fram
á 19. öldina, fara þjóðirnar hver af annarri að setja sér
höfundalög. I öndverðu tók löggjöfin eingöngu til bók-
mennta og tónsmíða, en smám saman bættust við aðrar
listgreinar, svo sem málara- og myndhöggvaralist. Jafn-
Tímarit lögfræðinga
53