Tímarit lögfræðinga - 01.06.1958, Blaðsíða 17

til að nýta það sér til hagnaðar og ráðstafa því með samn-
ingi. Hér má einnig greina á milli tveggja lieimilda, sem
lögin veita höfundinum. Hann fær annars vegar einka-
heimild til eftirgerðar á verkinu eða margföldunar á því,
eins og lögin nefna það, og hins vegar einkalieimild til
að birta verkið og kvnna það almenningi. Er sá réttur
oft nefndur flutningsréttur, þegar um tónlist eða upp-
lestur samins máls er að ræða. Hvortveggja heimildin
er þó mikilvægum takmörkunum háð, eins og síðar verð-
ur að vikið.
Einkaheimild höfundar til eftirgerðar eða margföldun-
ar á verki sinu hefur í för með sér, að öðrum mönnum
er óheimilt að gei'a ný eintök af því án levfis höfundar,
nema þar sem lög gera undantekningu frá þeirri reglu.
Þetta er sérstaklega ljóst, meðan höfundur hefur ekki enn
birt verlcið, en það gildir einnig almennt um birt verk.
Og þess ber vel að gæta, að eftirgerð er engu að síður
ólögleg, þó að hún sé framkvæmd með öðrum liætti og
annarri tækni en fyrirmvndin. Ef rit eða tónverk hefur
verið birt á prenti, er ekki einungis eftirprentun óheimil,
lieldur einnig ljósmvndun eða filmupptaka, upptaka á
hljómplötur og raunar hvers konar önnur eftirgerð, sem
skilað getur verkinu aftur til vitundar manna. Sams kon-
ar regla gildir einnig um önnur verk, svo sem málverk,
höggmyndir, ljósmyndir, listsmíði og yfirleitt öll hug-
verk, sem höfundaréttur nær til. Höfundurinn er einnig
verndaður fjTrir stælingu á verkinu, en um aðrar og víð-
tækari breytingar, sem talizt geta til aðlagana, mun ég
síðar ræða.
Réttur til birtingar á hugverkum eða til að'kynna þau
almenningi er einnig áskilinn liöfundum einum. Gildir
það bæði um fvrstu birtingu og aðrar síðar. Hér skiptir
ekki máli, með hverjum hætti verkið er kynnt, hvort t.
d. rit er birt með sölu eintaka af þvi eða með annarri
dreifingu, með opinberum upplestri þess á samkomum,
flutningi í útvarp eða þess háttar. Það er einnig aðalregla,
Tímarit lögfræöinga
63