Tímarit lögfræðinga - 01.01.1964, Page 29

munnmælalögum; þessum tveimur þáttum hefur ekki
alltaf verið lialdið svo skýrt aðgreindum sem á íslandi.
Þannig virðast kristinréttirnir nauðsynlega hvíla, eins
og eðlilegt er, á sjálfræði, settri skipan og samningi.
Einkum er þetta greinilegt á Skandinavíu; hérna er
kristinrétturinn aðgreindur glögglega frá munnmæla-
lögunum sem „ný skipan, sem á er komið eftir tillögu
konungs, erkibiskups“ o. s. frv. í Þýzkalandi afmáist
greinarmunurinn, þar sem ættstofnaþingið er jafnframt
biskupastefna (synóda); þannig setja saman lex Alam-
annorum ( frá 7. öld) 33 biskupar, 34 hertogar og 65
greifar ásamt þeim hluta þjóðarinnar, sem á þing hafði
safnazt.
Mikilsverðara er, að væru landfriðirnir eða borgar-
réttirnir í gildi um lengri tíma, fengu menn þá hug-
mynd, að þeir væru gamall réttur. Öll skipan hefur til-
lmeigingu til þess að fá svipmót „réttar“, þegar hún
hefur verið í gildi langan tíma. Þannig geta ekki að-
eins á okkar dögum, heldur var þessu einnig þannig
farið á miðöldum, munnmælaskipan og sjálfræðisskip-
an runnið saman i eitt, án þess að því sé gaumur gef-
inn. Með öðrum orðum: munnmælalögin glata smám
saman svip sínum sem afkvæmi óbreytilegs réttar, sem
að vísu hafði gengið í gegnum margan hreinsunareld-
inn, en var utan seilingar liins mannlega vilja og var
einnig skuldbindandi fvrir konunginn. Er tímar líða,
skoðast þau mannanna verk, sem tilbúinn, settur rétt-
ur. Á hinn bóginn skoðast sjálfræðisákvæðin, lögsköp-
in, smám saman ekki framar sem samningur, sem lög-
gerningur, heldur einnig sem réttur.
Eftir er að kanna þriðju grunnmyndina, þriðju und-
irstöðuna undir nútimalögum, réttarfijrirskipuninci eða
ákvaðaréttinn. Hún kemur síðast til sögunnar. Forsenda
hennar er konungdómur eða annað drottinvald, sem
er réttinum fremra og getur fyrirskipað rétt, ef því býð-
ur svo við að horfa. Það var ekki fyrr en seint á öldlun,
Tímarit lögfræðina
23