Tímarit lögfræðinga - 01.03.1973, Blaðsíða 25

Mér er kunnugt um menn, sem haft hafa á orði eftir álagningu skatta
og útsvara á þessu ári, að þeir mundu freista þess að leita réttar síns
fyrir dómstólum og fá úr því skorið, hvort þeim sé skylt að þola aukna
skattbyrði, sem þeir telja sig hafa orðið að axla vegna íþyngjandi
afturvirkra breytinga á skattalögum. Sumpart eru þetta skattalög sett
á árinu 1971, sumpart á þessu ári, en eiga það sameiginlegt að koma
til framkvæmda nú í ár.
Ekki veit ég til, að íslenzkir dómstólar hafi tekið afstöðu til þessara
spurninga sérstaklega, en mér þykir rétt að minnast hér á tvo norska
hæstaréttardóma, sem kynnu að varpa nokkru ljósi á mál af sama tagi,
þó þeir séu að vísu nokkuð komnir til ára sinna. Þeir eru báðir frá
árinu 1923, sá fyrri kveðinn upp þ. 8. maí og er birtur í Norsk Rets-
tidende 1924 bls. 12—16.
Málið var þannig vaxið, að með 1. frá 3. maí 1918 voru gerðar nokkr-
ar breytingar á skattalögum í Noregi. Þar á meðal var ákvæði þess
efnis, að söluhagnað, m. a. af fasteignum, skyldi alltaf skattleggja sem
tekjur, ef eignarhald seljanda hefði varað í skemmri tíma en 5 ár.
Áður mun skattskyldan aðeins hafa náð til söluhagnaðar, er til var
orðinn við atvinnurekstur eða „spekulation“. Lögin komu til fram-
kvæmda við álagningu fyrir skattárið 1918, og þar með var einnig
skattlagður söluhagnaður, sem orðinn var til á tímabilinu frá 1. jan-
úar til 3. maí 1918, þótt þá væru ekki í gildi neinar lagareglur um
skattskyldu slíks hagnaðar. Spurningin um það, hvort þessi skatt-
lagning færi í bág við 97. gr. norsku stjómarskrárinnar, var lögð fyrir
hæstarétt. Fjórir dómendur töldu skattlagninguna vera brot á þessu
stj órnarskrárákvæði, en þrír töldu, að svo væri ekki.
Með dómi, sem kveðinn var upp í hæstarétti þ. 21. nóv. sama ár og
birtur er í Norsk Retstidende 1924, bls. 18—25, komst rétturinn að
gagnstæðri niðurstöðu um mál, sem var nákvæmlega sama eðlis. Þá
töldu fjórir dómendur, að slík skattlagning færi ekki í bág við 97. gr.
stjórnarskrárinnar, en þrír töldu svo vera. Allir dómendur gerðu ít-
arlega grein fyrir atkvæði sínu, og eru engin tök á að rekja þær rök-
semdir, svo að gagn sé að. Þó vil ég geta þess, að í málinu var lögð
fram álitsgerð, er prófessorarnir Ragnar Knoph og Michael Lie höfðu
samið, og eru í henni ýmsar athugasemdir um tekjuhugtakið almennt,
en niðurstaða þeirra var svohljóðandi:
„Som utgangspunkt for intektsskattens forhold til Grunnloven má
det altsá fastslás at tilbakevirking i disse forhold er det normale, som
Grunnloven ikke i sit principp har noget á innvende mot.“
Dóma um gildi afturvirkra skattalaga, sem ganga í sömu átt og hinn
19