Tímarit lögfræðinga - 01.10.1974, Side 18

um samningsaðilanna, svo sem gildistími samnings, uppsagnarfrestur,
hvernig skorið skuli úr ágreiningsmálum, sem upp koma o. fl. þess
háttar atriði.
Ekki er ástæða til þess að taka þessa skiptingu of hátíðlega, en
hún er þó löguð til þess að marka höfuðtilgang þessara samninga,
sem er sá að gefa reglur um efni þeirra vinnusamninga, sem á grund-
velli þeirra eru gerðir.
Ýmis ákvæði kjarasamnings falla í reynd til beggja þessara höfuð-
flokka. Má þar nefna hina svonefndu friðarskyldu og ákvæði um for-
gangsrétt félagsmanna stéttarfélags. "
Þá getur og verið um bráðabirgðaákvæði að ræða eða atriði, sem
gilda eiga um stundarsakir og oft eiga rætur að rekja til nýlokinnar
vinnudeilu, svo sem ákvæði um skyldu vinnuveitanda til að taka aftur
í sína þjónustu alla þá starfsmenn, sem að verkfalli eða annarri deilu
stóðu. Eða þá að stéttarfélag skuldbindur félagsmenn sína til þess
að hefja aftur störf hjá sama vinnuveitanda.
En eins og sagt var gn'pa þessir þættir að meira eða minna leyti
hver inn í annan og er því öll flokkun fremur fræðilegs eðlis en að
hún hafi í sjálfu sér raunhæfa þýðingu.
Þegar rætt er almennt um efni kjarasamninga er ástæða til þess
að víkja sérstaklega að tveimur atriðum, en það er forgangsréttar-
ákvæðið, sem mun vera í flestum, ef ekki öllum kj arasamningum hér-
lendis, og er að því leyti nokkuð sérstakt fyrir Island, og svo friðar-
skyldan svonefnda.
Forgangsrétturinn.
Eitt af því sem stéttarfélögin leggja mikla áherslu á í kjarasamn-
ingum sínum er, að félagsmönnum þeirra sé tryggður forgangsréttur
til vinnu hjá þeim vinnuveitendum, sem við er samið. Stundum eru
um það ákvæði í samþykktum félaganna, að félagsmenn megi ekki
vinna með utanfélagsmönnum, en oftast er samið um forgangsrétt
með beinum ákvæðum kj arasamninganna. Á sama hátt skuldbinda fél-
lögin sig einatt til þess að láta viðsemjendur sína vinnuveitendurna
sitja fyrir vinnu félagsmanna sinna, eða að þeir megi ekki vinna hjá
öðrum vinnuveitendum en viðsemjendum stéttarfélagsins.
Hjá ýmsum þjóðum öðrum hefur slíkum ákvæðum verið tekið með
nokkurri varúð vegna þeirrar einokunaraðstöðu, sem þessi regla gæti
leitt til. En í reynd hefur það þó farið á þann veg, að þessi stefna og
80